THE OMEN : Τα κρυφά σημάδια ενός σπουδαίου κεφαλαίου του σινεμά Τρόμου…

by Αντρέι Κοτσεργκίν

‘He must DIE, Mr. Thorn.’

Ειλικρινά ελάχιστες πιο συνταρακτικές και λάθος εικόνες μπορώ να φανταστώ από εκείνη ενός ψυχωμένου Iερέα που προτρέπει έναν άντρα να δολοφονήσει το ίδιο του το παιδί.

Ποτέ μου δεν ήμουν θρήσκος όμως διάολε στο THE OMEN, του 1976, ο σκηνοθέτης Richard Donner κατορθώνει να σε βυθίσει σε ένα κλίμα απόλυτης αμφιβολίας και αγωνίας επιστρατεύοντας ανίερες εικόνες, μακάβρια φονικά, μια ατμόσφαιρα θρήνου και σκοταδιού όμως πάνω απ’ όλα την εικόνα ενός μικρού παιδιού…

Και ναι σε αυτό το φιλμ υπάρχουν φευγαλέες στιγμές που το παιδί φαντάζει ως ένας κινούμενος οιωνός θανάτου και φρίκης, ένας προάγγελος της Αποκάλυψης μας όμως παράλληλα υπάρχουν και ορισμένες σκηνές που θα σε αναγκάσουν να αμφισβητήσεις έντονα τις υποψίες του ‘πατέρα’ Gregory Peck και θα είσαι απόλυτα έτοιμος να καταδικάσεις αυτόν τον άντρα για την ‘τρέλα’ που φαίνεται να τον έχει κυριεύσει.

Στις περισσότερες από τις σκηνές του ο πεντάχρονος Damien εκπέμπει μια αθωότητα που ταιριάζει ιδανικά σε ένα μικρό παιδί. Επιδεικνύει μια συμπεριφορά που φαντάζει απόλυτα φυσιολογική ή τουλάχιστον έτσι θα φάνταζε αν ήταν κατά μερικά χρόνια μεγαλύτερος. Ο Damien διακρίνεται από μια απόλυτη ψυχραιμία που σπανίως συναντάται σε παιδιά της ηλικίας του. Επίσης όταν στην οθόνη εκτυλίσσεται κάποιο από τα αποτρόπαια , καμία φορά και αφύσικα, φονικά της ταινίας εκείνος συνήθως δεν διακρίνεται πουθενά στο προσκήνιο.

Στο THE OMEN o Richard Donner με απόλυτη ψυχραιμία και μεθοδικότητα προκαλεί και προβληματίζει το κοινό του αφήνοντας εκείνο να αποφασίσει αν ο Damien είναι όντως ο Αντίχριστος ή αν απλά πρόκειται για ένα καημένο παιδί το οποίο πέφτει θύμα της παράνοιας του θετού του πατέρα…

Σε αυτή την ιστορία ο, Αμερικανός διπλωμάτης, Robert Thorn του πρωταγωνιστή Gregory Peck συνεχώς πέφτει επάνω σε οιωνούς της βιβλικής Αποκάλυψης. Όμως οι οιωνοί ανέκαθεν λειτουργούσαν ως δίκοπο μαχαίρι απέναντι σε εκείνους που καλούνταν να τους ανακαλύψουν και να τους ερμηνεύσουν. Μπορεί όντως να συμβολίζουν και να μας αποκαλύπτουν κάτι αλλά μπορεί πάλι να είναι απλά το προϊόν της αχαλίνωτης φαντασίας μας ή της επικίνδυνης παράνοιας και της εμμονής μας.

Ο Peck έκανε εξαίρετη δουλειά στην αποτύπωση τόσο της αμφισβήτησης και της εμμονής όσο και της πίστης ενός άντρα που καλείται να αποφασίσει αν πρέπει να μπήξει ένα στιλέτο στο κρανίο του παιδιού που πριν από χρόνια αποφάσισε να το υιοθετήσει και να το μεγαλώσει σαν να ήταν δικό του. Μάλιστα ο ηθοποιός αποδέχτηκε τον ρόλο παρακινούμενος από την απώλεια που είχε βιώσει και ο ίδιος ως πατέρας όταν πριν από μόλις ένα χρόνο έχασε τον γιο του από αυτοκτονία. Η ενοχή που βίωνε ο πρωταγωνιστής για την αποτυχία του σαν πατέρας εκδηλώθηκε με τρομερό και σπαραχτικό τρόπο και επάνω στο κινηματογραφικό πανί…

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ρόλος του διπλωμάτη / πατέρα σε μια φάση είχε προταθεί στον θρυλικό μουστάκια Charles Bronson ! Ευτυχώς που εκείνος δεν τον αποδέχτηκε μιας και σε μια τέτοια περίπτωση το φινάλε του THE OMEN ίσως και να είχε μια εντελώς διαφορετική εξέλιξη…

Βέβαια από την άλλη πιθανότατα έτσι θα είχαμε γλιτώσει και από τα αμφιλεγόμενα sequels που διαδέχτηκαν την ταινία του Donner. Όμως επιτρέψτε μου να επανέλθουμε σε αυτά αργότερα !

Στον αντίποδα έχουμε τον , επίσης εξαιρετικό, Patrick Troughton να φοράει τα ράσα του υπέρμαχου του Χριστιανισμού και ως πάτερ Brennan είναι αποφασισμένος να κάνει οτιδήποτε χρειαστεί ώστε να εξαλείψει από προσώπου γης την ανίερη απειλή που πιστεύει ακράδαντα ότι τριγυρνά ανάμεσα μας και συγκεκριμένα μέσα στο σπιτικό των Thorn’s.

Ο άντρας αυτός επιλέγει την τυφλή πίστη όμως δεν ανταμείβεται και τόσο καλά για την αφοσίωση του…

O Donner εδώ διαστρεβλώνει ένα τοπίο πίστης και γαλήνης όπως είναι η εκκλησία αλλά και φυσικούς ήχους όπως είναι εκείνοι του ανέμου και των κεραυνών σε σημάδια μιας αναπόφευκτης καταδίκης για τον ιερέα του. Η ορχηστρική μουσική του Jerry Goldsmith απογειώνει την ένταση και την αγωνία του θεατή στο κατακόρυφο.

Πιο πριν ο συνθέτης φρόντισε πολύ ύπουλα να ντύσεις τις ευτυχισμένες στιγμές της φαμίλιας των Thorn’s με συνθέσεις που φαντάζουν σχεδόν ονειρικές. Όμως όταν έρχεται η ώρα να κάνει την εμφάνιση του ο Χάρος οι μελωδίες του έχουν το εντελώς αντίθετο ύφος…

Πραγματικά ελάχιστες φορές ο σαδισμός ενός σκηνοθέτη ταίριαξε τόσο ιδανικά με εκείνον ενός μουσικού.

Σκηνοθετικά ο Donner εδώ δίνει τα ρέστα του. Μας δίνει θανατικά που από την μια μπορούν να ερμηνευθούν ως τραγικές συμπτώσεις και ατυχήματα όμως από την άλλη ζέχνουν από μια απόκοσμη και αθέατη παρουσία. Όλα τους ενισχύουν τις αμφιβολίες μας τόσο γύρω από την αληθινή φύση του Damien όσο και από την ψυχολογική κατάσταση του πατέρα του.

Ο Donner κατορθώνει να διαστρεβλώσει την φύση σε κάτι που φαντάζει συνεχώς αφύσικο και μοχθηρό. Σκυλιά, καιρικές συνθήκες, πατεράδες στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού, μικρά αγοράκια ακόμη και ένας …μπαμπουίνος όλα εδώ εκπέμπουν απειλή , υποψία και θάνατο.

Το 1978 ο Richard Donner μπορεί να έπεισε όλο τον κόσμο ότι ένας άντρας ‘μπορεί να πετάξει’ και να μας έδωσε έτσι ενθουσιασμό και ελπίδα όμως μόλις δυο χρόνια πιο πριν φρόντισε να σπείρει μέσα μας τον φόβο και την απόλυτη αμφιβολία.

Από αμφιβολία και φόβο επισκιάστηκαν και τα γυρίσματα της ταινίας.

Μια μέρα οι Peck και Seltzer έπρεπε να ταξιδέψουν μέχρι την Βρετανία με, διαφορετικά , αεροπλάνα. Και τα δυο χτυπήθηκαν από κεραυνούς. Το ίδιο συνέβη και σε έναν παραγωγό που ενώ βρισκόταν στην Ρώμη ένας κεραυνός πέρασε ξυστά του ! Σε μια φάση τα ροτβάιλερ της ταινίας αφήνιασαν και επιτέθηκαν στον εκπαιδευτή τους. Το ξενοδοχείο όπου διέμενε τότε ο σκηνοθέτης …βομβαρδίστηκε από τον IRA ενώ αργότερα χτυπήθηκε και ο ίδιος από ένα αμάξι. Βέβαια ίσως και να του άξιζε αυτό το τελευταίο μιας και στην διαδικασία του casting φρόντισε να ταλαιπωρήσει / βασανίσει τον πιτσιρικά Harvey Stephens που ενσάρκωσε τον μικρό ‘Αντίχριστο’ μας. Στην περίφημη σκηνή της εκκλησίας ο σκηνοθέτης έδωσε , στα κρυφά, την εντολή στα υπόλοιπα παιδάκια να επιτεθούν με μανία στον Stephens. Ο τελευταίος ξεκίνησε να ουρλιάζει , γρατζούνισε την φάτσα του σκηνοθέτη του και του έριξε και μια κλωτσιά στα αρχίδια ! Ο Donner αφού …απαγκίστρωσε τον μικρό από επάνω του στην συνέχεια έδωσε εντολή στο επιτελείο του να βάψουν μαύρα τα κατάξανθα μαλλιά του και του ανέθεσε τον ρόλο του Damien.

Όλα αυτά είχαν τον αντίκτυπο τους επάνω στην ψυχοσύνθεση του Donner. O σκηνοθέτης κατέληξε να πιστεύει όντως στην ‘Κατάρα‘ του Οιωνού του να που όμως αυτή τελικά λειτούργησε ως ‘ευλογία‘ καθώς η επιτυχία της ταινίας του άνοιξε τον δρόμο για το κεφάλαιο που ακούει στο όνομα SUPERMAN !

Παραδοσιακά δεν είναι και λίγοι εκείνοι που συγκρίνουν τον Οιωνό του Donner με τον διαβόητο Εξορκιστή του William Friedkin . Μια σύγκριση την οποία θεωρώ λιγάκι άδικη μιας και ο πρώτος εδώ στήνει μια εντελώς δική του ατμόσφαιρα ενώ το σενάριο του David Seltzer πλέει σε μια αρκετά διαφορετική κατεύθυνση από εκείνο του William Peter Blatty. Όπως και να χει ο ίδιος ο Seltzer ομολόγησε αργότερα ότι έγραψε το σενάριο ‘μονάχα για τα λεφτά’ και ότι το μοναδικό ‘τρομαχτικό‘ πράγμα που εντοπίζει σε αυτό έχει να κάνει με ‘το πόσοι άνθρωποι πιστεύουν σε αυτές τις ανοησίες’…

Πάντως όσον αφορά το σενάριο αξίζει και πάλι να δώσουμε εύσημα στον σκηνοθέτη. Ο Donner ήταν εκείνος που επέμεινε πεισματικά να σβήσει ολοκληρωτικά ο Seltzer την παραμικρή ένδειξη γύρω από την παρουσία του μεταφυσικού στοιχείου μέσα στην ιστορία. Έθεσε τον κανόνα ότι στο σενάριο δεν θα έμπαινε τίποτε το οποίο ΔΕΝ θα μπορούσε να συμβεί στην πραγματική ζωή. Η κίνηση αυτή ενίσχυσε ακόμη πιο έντονα τις υποψίες των θεατών σχετικά με την ψυχολογική κατάσταση του πατέρα πρωταγωνιστή.

Στο THE EXORCIST από ένα σημείο και ύστερα αντιλαμβανόσουν πλήρως την μεταφυσική και μοχθηρή παρουσία του Παζούζου στο σπιτικό μιας μάνας και της κόρης της και διέκρινες ξεκάθαρα το τι έπρεπε να γίνει ώστε να εξαλειφθεί το ανίερο και αρχέγονο Κακό που είχε το θράσος να εισβάλλει σε αυτό και να διαταράξει την γαλήνη του. Επίσης είχες έναν τραγικό αλλά και συνάμα ηρωικό ιερέα που στο τέλος βρήκε την δύναμη μέσα του ώστε να προβεί σε μια πράξη απόλυτης αυτοθυσίας. Και ας ερχότανε αυτή η πράξη σε άμεση κόντρα με τα Καθολικά του πιστεύω…

Εδώ πάλι έχεις έναν παπά που δεν διστάζει να παραβεί τον ιερό ‘Ου Φονεύσεις’ κανόνα του λειτουργήματος του αλλά ποτέ σου δεν θα είσαι απόλυτα σίγουρος αν η παραβίαση αυτού του κανόνα είναι το μονοπάτι για την λύτρωση ή το εισιτήριο για την απόλυτη καταδίκη…

Βέβαια η αλήθεια είναι ότι δίχως τις ανίερες διδαχές και την βλάσφημη κληρονομιά του Εξορκιστή το THE OMEN ίσως και να μην είχε δημιουργηθεί ποτέ του.

H απήχηση που είχε ο Εξορκιστής τσόνταρε στην επιτυχία του THE OMEN. Το φιλμ καπάρωσε γύρω στα 60 εκατομμύρια στο Box Office ενώ δεν χρειάστηκαν πάνω από τρία ώστε να γυριστεί. Η εμπορική επιτυχία του οδήγησε στην δημιουργία δυο αρκετά αμφιλεγόμενων συνεχειών.

Τα sequels μπορεί σε καμία περίπτωση να μην είχαν την ίδια ατμόσφαιρα και δυναμική με το αυθεντικό φιλμ όμως σήμερα λειτουργούν ως μια αρκετά ενδιαφέρουσα και ψυχαγωγική μελέτη του πως θα εξελισσόταν ένας ‘Αντίχριστος’ μέσα στον κόσμο που έχουμε χτίσει. Και προφανώς αυτός ο ‘Αντίχριστος’ θα επιστράτευε την πολιτική και τον καπιταλισμό ώστε να εκπληρώσει τα σχέδια Αποκάλυψης για τα οποία προοριζόταν.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δυο συνέχειες του THE OMEN λειτούργησαν ως το ‘The Boyhood’ του τρόμου ! Δεσμεύομαι να αναπολήσουμε και να μελετήσουμε και τις δυο αυτές ταινίες σε μελλοντικά αφιερώματα. Εκείνο πάντως που λέω να παραλείψουμε είναι το παντελώς αχρείαστο και αποστειρωμένο remake που μας έδωσε ο σκηνοθέτης John Moore το 2006.

Πραγματικά βλέποντας αυτή την απαράδεκτη ‘αναβίωση’ ένιωσα την ανάγκη να κρεμαστώ από το μπαλκόνι του διαμερίσματος μου…

Στα 70s το φιλμ του Friedkin συντάραξε και δίχασε όχι μόνο την βιομηχανία του κινηματογράφου αλλά και ένα ολόκληρο έθνος μαζί με την κοινωνία του. Η αδιανόητη επιτυχία του THE EXORCIST στο Box Office αλλά και οι έντονες αψιμαχίες που στήθηκαν γύρω από την θεματολογία του άνοιξαν διάπλατα τους δρόμους ώστε για πολλά χρόνια το σινεμά να αποκτήσει μια εμμονή γύρω από τον Διάολο.

Σε αυτή την εμμονή τσόνταρε τα μέγιστα και το κοινωνικοπολιτικό κλίμα που διέκρινε την Αμερική εκείνης της εποχής. Βιετνάμ, διαδηλώσεις σε όλες τις άκρες της χώρας, Σκάνδαλο Watergate, αναφορές για θεάσεις…UFO και φυσικά το περίφημο ‘Satanic Panic’ που έσπειραν ο Charles Manson και τα ‘παιδιά’ του επάνω σε ένα ολόκληρο έθνος…

Όλα αυτά έδιναν στον κόσμο την εντύπωση ότι οδηγούμασταν συστηματικά σε μια εποχή απόλυτης τρέλας και γνήσιου Κακού. Μια εικόνα που άνετα θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως ο ερχομός της Αποκάλυψης από τα πιο ευαίσθητα και προληπτικά μυαλά.

‘ IF SOMETHING FRIGHTENING HAPPENS TO YOU TODAY, THINK ABOUT IT…’

Στα 70s κάθε μέρα φαινόταν να συμβαίνει κάτι το τρομαχτικό. Η τουλάχιστον έτσι ένιωθε τότε η κοινωνία μας. Και η αίσθηση αυτή επέτρεψε στον φόβο να εισέλθει στα σπίτια μας.

Με το THE OMEN οι Richard Donner και David Seltzer κατόρθωσαν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο αυτόν τον φόβο.

Διάολε μέχρι και ο πιτσιρικάς ο πρωταγωνιστής που ενσάρκωσε τον Damien παίζει να οσμίστηκε τον φόβο που βίωναν οι ενήλικες της εποχής του.

Στο φινάλε του THE OMEN o Damien , αφού έχει απαλλαγεί από κάθε εις βάρος του απειλή, γυρνά κοιτά την κάμερα και μας χαρίζει ένα , εξαιρετικά ανησυχητικό χαμόγελο…

Το χαμόγελο αυτό ΔΕΝ ήταν γραμμένο στο σενάριο του Seltzer…