CONTAGION : Η κινηματογραφική πανδημία που εξέλιξε έναν σκηνοθέτη σε μοντέρνα ‘ Κασσάνδρα’ .

by Αντρέι Κοτσεργκίν

Θυμάσαι πως οι Hitckock και Spielberg κατόρθωσαν απλά, μαεστρικά και ύπουλα να κάνουν ένα κουζινομάχαιρο και έναν καρχαρία να φαντάζουν ως οιωνοί απόλυτου τρόμου και καταδίκης μέσα από τις ταινίες τους ?

Βρισκόμαστε στο έτος 2011.

Μέσα σε ένα δημόσιο λεωφορείο ένας άρρωστος άντρας πιάνει με τα γυμνά του χέρια τον στύλο από τον οποίο κρατιούνται χιλιάδες επιβάτες σε καθημερινή βάση. Λίγο μετά ο άντρας κατεβαίνει από το όχημα όμως η κάμερα του σκηνοθέτη Steven Soderbergh παραμένει προσκολλημένη στο μεταλλικό αντικείμενο για αρκετά δευτερόλεπτα ακόμη…

Μεταφερόμαστε στο σήμερα.

Μια νοικοκυρά ή ένας γέρος ή ένας οποιοσδήποτε κάτοικος της Ελλάδας που ανήκει στις ‘ευπαθείς ομάδες’ , ή που απλά υποκύπτει εύκολα στον πανικό, κάνει το λάθος να ξενυχτίσει μπροστά στην συχνότητα του καναλιού STAR . Το CONTAGION του Soderbergh ξεκινά να παίζει όμως να που ύστερα από σχεδόν δέκα χρόνια το φιλμ αυτό παύει να λειτουργεί ως ένα πολιτικό / ιατρικό / Action θρίλερ και η κινηματογραφική μελέτη της εξάπλωσης μιας πανδημίας και ξαφνικά φαντάζει λες και είναι κάνας ‘ οιωνός της Αποκάλυψης’ …

Στο έτος 2020 ο γαμημένος ο μεταλλικός στύλος του Steven Soderbergh αποκτά μια σημασία πιο τρομερή και από τα κουζινομάχαιρα και τους καρχαρίες των σπουδαίων συναδέλφων του.

Στο CONTAGION o σκηνοθέτης μας ξεκινά από την αφετηρία της πανδημίας και μας οδηγεί μεθοδικά , σχεδόν κλινικά αλλά και αμείλικτα στην εξάπλωση της και στις συνέπειες που προκύπτουν μέσα και ύστερα από αυτή. Το σκηνοθετικό ύφος που επιστρατεύει εδώ ο Soderbergh μας παραπέμπει στην προηγούμενη επιτυχία του με τίτλο TRAFFIC. Οι ρυθμοί είναι αμείωτοι και η κάμερα μας ταξιδεύει συνεχώς σε μέρη, χαρακτήρες και τοποθεσίες.

Και όμως παρά τον όλο πλουραλισμό σε σκηνικά και τοποθεσίες τίποτε δεν φαντάζει άναρχο εδώ. Ο δρόμος αυτής της πανδημίας έχει στρωθεί με απόλυτη οργάνωση και μεθοδικότητα από τον σκηνοθέτη.

Το πόσο κυνική και αμείλικτη ταινία είναι το CONTAGION μας γίνεται εξαρχής ευδιάκριτο μέσα από τον πρόωρο και παντελώς άδοξο και σκατόψυχο θάνατο του χαρακτήρα της Gwyneth Paltrow.

Σκοτώνοντας με την πρώτη ένα από τα πολλά αστέρια του cast του ο Soderbergh μας κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις του :

Ένας ιός ΔΕΝ κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε πλούσιος ή φτωχούς. Δεν τον νοιάζει αν είσαι κάποιος υπέρλαμπρος ‘αστέρας’ ή ένας ΄κοινός θνητός’.

Και όμως οι διαθέσεις και οι επιδράσεις ενός ιού απέναντι μας μπορεί να μην καθορίζονται με βάση το κοινωνικό στάτους όμως το ίδιο σε καμία περίπτωση δεν ισχύει και ως προς τις μεθόδους πρόληψης και αντιμετώπισης της αρρώστιας. Στην τόσο προβληματική και καταναλωτική κοινωνία που έχουμε χτίσει ακόμη και ένας θανατηφόρος ιός και η θεραπεία απέναντι σε αυτόν θα αποτελέσουν ‘ εμπόρευμα‘ έτοιμο για πώληση και εκμετάλλευση. Ο σκηνοθέτης φροντίζει να θίξει και αυτή την αλήθεια όμως δεν το κάνει με σατιρικό τρόπο αλλά αντίθετα επιστρατεύει όλη του την σοβαρότητα διότι αναγνωρίζει το πόσο ‘σάπια‘ είναι όλη αυτή η κατάσταση. Φαρμακευτικές εταιρείες, βιομήχανοι, πολιτικοί, γιατροί, απλοί πολίτες που αμφισβητούν την επιστήμη και βγάζουν από το μυαλό τους ότι σενάριο κακής και ακραίας επιστημονικής φαντασίας τους καυλώσει, μπλόγκερς που πλασάρονται ως ‘ η φωνή του λαού’ και σαν τίποτε ακτιβιστές… όλοι αυτοί είναι μπλεγμένοι σε ένα παιχνίδι σκοπιμοτήτων και προσωπικών συμφερόντων.

Στην τελική όμως ο μοναδικός από τους χαρακτήρες που φαντάζει ως κινηματογραφικός ‘Villain‘ είναι ο αυτάρεσκος Blogger που ενσαρκώνει απολαυστικά ο Jude Law. Για τον σκηνοθέτη οι ‘ ελεύθερες φωνές‘ των Social Media δεν είναι τίποτε περισσότερο παρά ανεξάντλητες πηγές παραπληροφόρησης και μαζικού πανικού. Ο τύπος αυτός αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μια ‘Κασσάνδρα‘ που η Κυβέρνηση πασχίζει να καταπνίξει τις ‘προφητείες‘ και τις αποκαλύψεις του όμως στην πραγματικότητα είναι απλά ένας ακόμη ψωνισμένος Μαλάκας σαν και αυτούς που συναντάμε με το κιλό μέσα στα λεγόμενα ‘δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης’.

Το CONTAGION δεν είναι απλά η σφαιρική μελέτη μιας πανδημίας αλλά είναι και μια ταινία που τολμά να ρίξει στο χειρουργικό τραπέζι τα περισσότερα από τα νομικά και ηθικά διλήμματα που προκύπτουν μέσα από μια τέτοια κατάσταση. Μια κατάσταση που δυστυχώς σήμερα δεν είναι καθόλου αδιανόητη.

Διάολε αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά σε όλες τις φωτογραφίες που κυκλοφορούν από μια Κίνα που βρίσκεται σε καραντίνα ώστε να κάνει τον συνειρμό με τις αντίστοιχες σκηνές ερήμωσης και απόγνωσης από την ταινία του Soderbergh…

Στο παρελθόν έχουμε δει αρκετές ταινίες γύρω από επιδημίες και ιούς. Όμως καμία άλλη δεν κατόρθωσε να αγγίξει τα επίπεδα ρεαλισμού που έχει η συγκεκριμένη.

Στο CONTAGION o σκηνοθέτης δεν συνθέτει ένα ακόμη ακραίο σενάριο επιστημονικής φαντασίας με σατανικούς επιστήμονες, μολυσμένους / ζόμπις , άπληστες εταιρείες και μοχθηρούς πολιτικούς που κοιτάνε μονάχα πως να εκμεταλλευτούν την πανδημία προς όφελος τους. Αντίθετα εδώ μας δίνεται η εικόνα μιας παγκόσμιας συνεργασίας ανάμεσα σε επιστήμονες , γραφειοκράτες αλλά και κοινούς ανθρώπους. Όλοι μάχονται για τον ίδιο σκοπό , ο καθένας με τον τρόπο του. Οι επιστήμονες ξημεροβραδιάζονται στα εργαστήρια πασχίζοντας να συνθέσουν ένα αντίδοτο ενώ οι τεχνοκράτες πολιτικοί μάχονται ώστε να κρατήσουν την φοβισμένη κοινωνία μας σε ένα όσο το πιο δυνατόν λειτουργικό επίπεδο.

Σε αυτό το φιλμ ένα στιβαρό και ποικιλόμορφο cast μας δίνει αρκετούς ‘ήρωες‘ όμως κανένας τους δεν σου βγάζει την αίσθηση της κινηματογραφικής Action καρικατούρας. Ακόμη και ο πιο σταράτος ήρωας, ο οικογενειάρχης τον οποίο υποδύεται ο Matt Damon, λίγα πράγματα μπορεί πραγματικά να κάνει ώστε όχι μονάχα να επιβιώσει και να σώσει και την κόρη του αλλά κυρίως ώστε να μπορέσει να διατηρήσει την ανθρωπιά και την αξιοπρέπεια του μέσα στον μαζικό πανικό και το απόλυτο χάος. Όλοι οι χαρακτήρες σε αυτό το φιλμ διακρίνονται από ρεαλισμό και μια θνητότητα μέσα από την οποία προκύπτουν πολλές αρετές αλλά και ορισμένες σταράτες αδυναμίες που οφείλονται κυρίως στα προσωπικά διλήμματα που σχηματίζονται γύρω από την πανδημία…

Το αξιοσημείωτο της όλης υπόθεσης είναι ότι ακόμη και όταν ο σκηνοθέτης μας παραθέτει τεχνικές λεπτομέρειες και ζητήματα γύρω από την αντιμετώπιση της παγκόσμιας κρίσης, πχ έλλειψη ή περιορισμοί στο μπάτζετ και ανθρώπινου δυναμικού, ποτέ του ΔΕΝ αναλώνει την θεματολογία του. Αντίθετα την ενισχύει μιας και την κάνει να φαντάζει παντελώς ρεαλιστική! Πραγματικά εδώ βλέποντας έναν κυνικό και στωικό Laurence Fishburne να παραθέτει και να αναλύει όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας γύρω από τα μέτρα καταπολέμησης του ιού και της περαιτέρω εξάπλωσης του όχι μόνο δεν θα κουραστείς από την ομιλία του αλλά θα πιάνεις τον εαυτό σου να αγωνιά ολοένα και περισσότερο σκεπτόμενος την εξέλιξη που φαίνονται να παίρνουν τα πράγματα…

Φυσικά ο μαζικός πανικός είναι ένα αναπόφευκτο δεδομένο σε τόσο πρωτόγνωρες καταστάσεις. Και αυτόν τον πανικό ο Soderbergh τον αποτυπώνει σε όλες του τις εκφάνσεις και με υπέρμετρα αγχωτικό τρόπο.

Όσο απαραίτητη προϋπόθεση και αν είναι η εφαρμογή μιας καραντίνας το να στριμώξεις χιλιάδες ή και εκατομμύρια ανθρώπους κάπου είναι μια κίνηση που αυτομάτως θα ξεσηκώσει κόσμο και θα προκαλέσει οργισμένες αντιδράσεις κάθε είδους και μορφής. Ο σκηνοθέτης εξετάζει τις συνέπειες που θα προκύψουν σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο αλλά και τα αμφιλεγόμενα και σκληρά διλήμματα που θα προκύψουν γύρω από την αντιμετώπιση τους.

Στο φινάλε ο Steven Soderbergh πολύ συμβολικά εξελίσσεται και ο ίδιος σε μια σύγχρονη ‘Κασσάνδρα ‘ καθώς μας αποκαλύπτει επιτέλους την πηγή της πανδημίας του :

Φυσικά οι απανταχού συνωμοσιολόγοι θα διαφωνήσουν με αυτό το φινάλε επειδή ο ιός προφανώς και ‘δημιουργήθηκε από κάποιο παρακλάδι της Μασωνίας που θέλει να ελέγξει την παγκόσμια οικονομία και την ‘ φάση’ γενικότερα’, αλλά οκ μέχρι να αποδειχθεί ότι ισχύει κάτι τέτοιο θα παραμείνω πιστός στην ‘προφητεία‘ που μας δίνει εδώ ο σκηνοθέτης !

Στην τελική ο Soderbergh δεν μας λέει κάτι το καινούργιο εδώ.

Η παρεμβατικότητα του ανθρώπου επάνω στην φύση και η τάση μας να καταναλώνουμε λαίμαργα και να εκμεταλλευόμαστε στυγνά τους πόρους και τα αγαθά της με όλους τους λάθος τρόπους είναι μια διαδικασία που συμβαίνει εδώ και αιώνες ολόκληρους. Και όσο ‘ εξελίσσονται‘ η ανευθυνότητα και τα εγκλήματα μας εις βάρος της φύσης έτσι εξελίσσει και εκείνη τις μεθόδους τιμωρίας μας.

Στην τελική ίσως το ανθρώπινο είδος δεν είναι τίποτε περισσότερο παρά ένας θανάσιμος ‘ιός‘ για την μητέρα φύση και ο οποίος πρέπει να αντιμετωπιστεί με ακραία μέτρα.

H ειρωνεία είναι ότι όταν συνέθεταν στο μυαλό τους οι Soderbergh και Scott Burns το σενάριο της ταινίας τους επιθυμούσαν αυτό να εκπέμπει την αίσθηση μιας ‘ρεαλιστικής πανδημίας’.

Σήμερα μπορούν να υπερηφανεύονται ότι πέτυχαν διάνα τον στόχο τους.

Το 2011 το CONTAGION ήταν απλά μια ενδιαφέρουσα κινηματογραφική μελέτη γύρω από το πως προκύπτει και εξαπλώνεται μια πανδημία αλλά και ένα στιβαρό θρίλερ που θα τρομοκρατούσε τους κάθε λογής αρρωστοφοβικούς.

Να όμως που σήμερα η ‘πανδημία‘ του Steven Soderbergh έχει αποκτήσει νέες τρομακτικές και αγχωτικές στρώσεις και διαστάσεις. Πλέον βλέποντας αυτή την ταινία θα αρχίσεις να αγχώνεσαι με την σκέψη ότι λίγες ώρες πιο πριν ο διπλανός σου στο λεωφορείο έβηχε για πολύ ώρα και θα αρχίσεις να κάνεις υπολογισμούς σχετικά με το πόσους ‘μεταλλικούς στύλους’ πιάνεις την ημέρα με τα γυμνά σου χέρια και πόσες φορές τα ίδια χέρια καταλήγουν να ακουμπούν το πρόσωπο σου…

Προσωπικά δεν μου προκαλεί τίποτε από τα παραπάνω, ίσα ίσα ποτέ μου δεν ‘αρρώστησα‘ με αυτή την ταινία, αλλά και πάλι δεν με αφήνει ανεπηρέαστο ή απαθή. Όπως και να το κάνουμε αρκεί απλά να ανοίξεις για λίγες στιγμές την τηλεόραση σου ώστε να αντικρίσεις μπροστά σου τον ‘μπλόγκερ‘ , παρουσιαστή, ειδικό αναλυτή , δημοσιογράφο, πες το όπως θες τέσπα, του Jude Law. Μέσα από μια οθόνη οι άνθρωποι αυτοί δεν θα διστάσουν να μας τρομοκρατήσουν και να ταρακουνήσουν με εξαιρετικά επικίνδυνο και ανεύθυνο τρόπο τις δομές τις κοινωνίας μας μόνο και μόνο ώστε να ανεβάσουν τα νούμερα τηλεθέασης. Άνθρωποι που θα καλέσουν έναν γιατρό ή έναν επιστήμονα στα πλατό τους , με το πρόσχημα της ‘ενημέρωσης του πολίτη‘ , και θα καταλήξουν να πασχίζουν με το ζόρι να βγάλουν από μέσα τους τα δικά τους κατασκευασμένα σενάρια μαζικής καταστροφής , θανάτου και απόγνωσης μην δίνοντας δεκάρα για το τι συνέπειες θα επιφέρουν αυτά επάνω στην οικονομία, την διαβίωση και την οργάνωση της κοινωνίας αλλά πάνω απ ‘όλα τι αντίκτυπο θα έχουν απέναντι στην υγεία και τον ψυχισμό μας.

Το CONTAGION κατόρθωσε με τα χρόνια να εξελιχθεί σε κάτι το πιο δυνατό και το τρομαχτικό. Ακριβώς δηλαδή όπως και ένας γνήσιος ιός. Η ακόμη και σαν ένας ‘ άνθρωπος’…