DEAD RINGERS : O David Cronenberg εξελίσσει τον τρόμο του…

By Αντρέι Κοτσεργκίν

“I’ve often thought there should be beauty contests for the insides of bodies. You know, best spleen, most perfectly developed kidneys. Why don’t we have standards of beauty for the entire human body, inside and out?”

Ακούγοντας τον γυναικολόγο Elliot Mantle να εκφράζει την επιθυμία του για την διεξαγωγή ενός… εναλλακτικού ” διαγωνισμού ομορφιάς ” ως θεατής άνετα φαντάζεσαι τον David Cronenberg να ψιθυρίζει τα παραπάνω λόγια στον ” ήρωα ” του, ενώ ο ίδιος κρύβεται πίσω από την κάμερα του.

Ο Cronenberg ανέκαθεν έτρεφε μια ψύχωση με το ανθρώπινο σώμα και τις μεταμορφώσεις που μπορούσε να υποστεί αυτό μέσα από απίθανα σενάρια και καταστάσεις. Η ψύχωση αυτή δεν άργησε να μετουσιωθει σε κινηματογραφικη τέχνη και στα 80s, δίκαια, του χάρισε τον τίτλο του “μάστορα του Body Horror”.

Σε ολόκληρη την 80s φιλμογραφια του σκηνοθέτη είδαμε ανθρώπους να βιώνουν κάθε λογής τρομερές μεταμορφώσεις. Οι αλλαγές αυτές καμια φορά προκαλούσαν έντονες αλλαγές στην λογική και την ψυχοσύνθεση εκείνου που της περνούσε ενώ άλλες φορές οφείλονταν στις “μεταμορφώσεις” που ξεκινούσαν από το μυαλό κάποιου.

Για τον Cronenberg το σώμα, το μυαλό και η “ψυχή” ενός ατόμου αποτελούν ένα ενιαίο “σύστημα“. Κάθε αλλαγή που συμβαίνει σε ένα από αυτά αναπόφευκτα θα επηρεάσει και τα υπόλοιπα.

Για παράδειγμα στο THE FLY παρατηρήσαμε με αποστροφή αλλά και με ένα σχεδόν “επιστημονικό” ενδιαφέρον την μετάλλαξη ενός άντρα σε Τέρας. Ενώ το κορμί του σταδιακά απέρριπτε την ανθρώπινη μορφή του το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και με το μυαλό του, καθώς αυτό υπεκυπτε στα κατώτερα ένστικτα ενός “εντομου“.

Παρόμοιες θεματολογίες, υπό διαφορετικό πρίσμα, αντίκρισαμε και σε άλλες ταινίες του σκηνοθέτη, όπως είναι τα THE BROOD και VIDEODROME.

Με το DEAD RINGERS, του 1988, ο David Cronenberg συνεχίζει να μελετά την σύνδεση ανάμεσα σε σώμα, μυαλό και ” ψυχή” και πλέον δείχνει να έχει αποκτήσει την δεξιοτεχνία ενός έμπειρου “χειρουργού “…

Στο φιλμ αυτό ο Elliot Mantle έχει έναν δίδυμο αδελφό, τον Beverly. Ο σκηνοθέτης εξαρχής μας δείχνει το δέσιμο που μοιράζονται μεταξύ τους κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στα παιδικά τους χρόνια.

Στην πρώτη σκηνή του φιλμ βλέπουμε τα αδέλφια (που τότε δεν παίζει να ήταν πάνω από εννέα ετών) να συζητάνε μεταξύ τους, και με κλινική σοβαρότητα, την ανθρώπινη σεξουαλικοτητα. Το “πόρισμα” του νεαρού Elliot είναι ότι οι άνθρωποι κάνουν σεξ μόνο και μόνο επειδή δεν ζουν κάτω από το νερό ώστε τα θηλυκά απλά να γεννάνε τα αυγά τους και τα αρσενικά να τα ραντίζουν με το σπέρμα τους και να τα γονιμοποίουν.

Στην συνέχεια τα αδέλφια πετυχαίνουν μια συμμαθήτρια τους να την αράζει σε μια βεράντα. Ο Elliot την προσεγγίζει και ψύχραιμος της προτείνει να κάνει σεξ μαζί τους, μέσα σε μια μπανιέρα…

Η σεκάνς αυτή μας ξεκαθαρίζει εξαρχής ότι οι Mantle’s έχουν μια απόλυτα κλινική και αποστειρωμενη προσέγγιση απέναντι στην ανθρώπινη ανατομία και κατά συνέπεια και την σεξουαλικοτητα. Επίσης και οι δύο τους μοιάζουν να είναι εντελώς αποστασιοποιημενοι από κάθε συναίσθημα και παρορμηση που διακρίνει τον κοινό και θνητο άντρα…

“Are You Thinking What I’m Thinging?”

Η ερώτηση που κάνει ο Elliot στον Beverly, πριν προσεγγίσει το κορίτσι για το “πείραμα” τους ακούγεται εντελώς τυπική.

Ο Elliot μοιάζει να είναι απόλυτα σίγουρος ότι ο αδελφός του συμμερίζεται απόλυτα την σκέψη του. Η σιγουριά αυτή παραμένει ακλόνητη καθώς περνάνε τα χρόνια. Ακολουθώντας πίστα το “The Mantle Plan” Τα αδέλφια αποφοιτούν από την ιατρική σχολή και ανοίγουν την δική τους γυναικολογικη κλινική. Οι καινοτομίες που εισάγουν στην επιστήμη τους, οι ικανότητες τους αλλά και το γεγονός ότι είναι δίδυμοι τους καθιστούν σε “ροκ σταρς” του κλάδου τους.

Μιας και η “μπιζνα” πάει εξαιρετικά οι Mantle’s καταλήγουν να υιοθετούν ένα “γιαπικο” lifestyle. Η τουλάχιστον έτσι κάνει ο πιο εξωστρεφής Elliot. Ένα από τα “χόμπι” που αναπτύσσει ο γυναικολόγος είναι να ρίχνει στο κρεβάτι διάφορες πελάτισσες του. Στην συνέχεια φροντίζει να τις “πασάρει” στον, πιο εσωστρεφή, Beverly και φυσικά αυτό το κάνει αφήνοντας τις γυναίκες σε απόλυτη άγνοια…

” Αν δεν είχες εμένα θα ήσουν ακόμη παρθένος…”. Ο Elliot παρουσιάζει τον εαυτό του ως τον στοργικό “μεγάλο αδελφό” που θα κάνει τα πάντα ώστε το άλλο του μισό να είναι ευτυχισμένο. Στην πραγματικότητα έχει απόλυτη ανάγκη την συμμετοχή του Beverly στις “περιπέτειες “του. Για τον Elliot το σεξ είναι μια ακόμη “αλυσίδα” που θα του επιτρέπει να κρατά κοντά του τον Beverly. Και γιατί όχι? Η ίδια ακριβώς συνταγή πολλές φορές κρατάει “δέσμια” και τα ζευγάρια, οπότε γιατί να μην δοκιμαστεί και ανάμεσα σε δύο αδέλφια? Δεν αποκλείεται η εξωστρέφεια του Elliot να είναι απλά η ” μάσκα” που επιτρέπει στα αδέλφια να χτίζουν την καριέρα τους και παράλληλα να διατηρούν το δέσιμο τους.

Οι δίδυμοι φαντάζουν ως σιαμαιοι που τους ενώνει ένας αόρατος δεσμός. Είναι ” προορισμένοι ” να κάνουν τα πάντα “μαζί” για το υπόλοιπο της ζωής τους ώστε να εκπληρώσουν το “The Mantle Plan”.

Η τουλάχιστον έτσι το νιώθει ο Elliot…

Μία μέρα ο Beverly θα κάνει το “λάθος” να ερωτευτεί μια από τις πελάτισσες που ξελογιασε ο Elliot ώστε να τους “διασκεδάσει“. Επιστρεφοντας στο διαμέρισμα τους ο Elliot ζητά από τον Beverly να του διηγηθεί τα “πιπερατα” στιγμιοτυπα της νύχτας που πέρασε με την γυναίκα / θύμα τους. Μια “αδελφική ρουτίνα” που έχουν θεσπίσει μεταξύ τους. Αλλά αυτή τη φορά ο Beverly αρνείται να συνεργαστεί. Επιθυμεί να κρατήσει αυτή την στιγμή αποκλειστικά για τον εαυτό του…

Καθώς οι μέρες και οι νύχτες περνούν ο Beverly ερωτεύεται ολοένα και περισσότερο την γυναίκα. Τουλάχιστον έτσι ισχυρίζεται ο ίδιος καθώς παρακολουθοντας τα αδέλφια πραγματικά αμφιβάλλεις αν έχουν την ικανότητα να “αγαπήσουν” πραγματικά κάποιον “ξένο“. Το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι ο Beverly ερωτεύτηκε την “ανεξαρτησία” που του παρέχει η σχέση του με αυτή την γυναίκα. Και πάλι δείχνει παντελώς ανήμπορος να κόψει τον αόρατο “ομφάλιο λώρο” που τον κρατάει επί τόσα χρόνια ενωμένο στο πλευρό του Elliot. Σε κάποια φάση η γυναίκα ανακαλύπτει, έντρομη και αηδιασμενη, την πλεκτάνη που της έστησαν τα αδέλφια. Χωρίζει για ένα διάστημα τον Beverly και τον βυθίζει στην κατάθλιψη. Όμως ύστερα από λίγο καιρό αποφασίζει να του δώσει μια δεύτερη ευκαιρία. Η γυναίκα αυτή, που διόλου τυχαία είναι μια σταρ της τηλεόρασης, έχει μια εξάρτηση στα χάπια. Σταδιακά μεταφέρει αυτή την εξάρτηση και στον Beverly.

Ένας γυναικολόγος / χειρουργός που εμφανίζεται συνέχεια μαστουρωμενος στην δουλειά του σίγουρα ΔΕΝ αποτελεί και την καλύτερη “διαφήμιση” για μια κλινική. Ο Elliot βλέποντας τον αδελφό του να βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην παρακμή αρχίζει παράλληλα να διακρίνει το ποσό “εύθραυστο” αποδείχθηκε το περίφημο “The Mantle Plan” που κατεστρωνε στο μυαλό του (τους?) επί τόσα χρόνια…

Τώρα το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι αν και ο αδελφικός δεσμός τους είναι εξίσου εύθραυστος?

Elliot Mantle : Do you remember the first Siamese twins?

Beverly Mantle : Chang and Eng were joined at the chest.

Elliot Mantle : Remember how they died?

Beverly Mantle : Chang died of a stroke in the middle of the night. He was always the sickly one. He was always the one who drank too much. When Eng woke up beside him to find that his brother was dead… he died of fright. Right there in the bed.

Elliot Mantle : Does that answer your question?

Beverly Mantle : Poor Eli.

Elliot Mantle : Poor Bev.

Στο παρελθόν έτυχε να δουλέψω μαζί με δίδυμους.

Τα αδέλφια αυτά έμοιαζαν λες και επικοινωνουσαν με “τηλεπάθεια” μεταξύ τους. Τόσο η ομιλία όσο και οι κινήσεις τους βρίσκονταν σε έναν απόλυτο συγχρονισμό. Καμία φορά έπιανα τον εαυτό μου να σκέφτεται τι θα συνέβαινε στον έναν από αυτούς αν μια μέρα ξαφνικά ο άλλος εξαφανιζόταν από το πλευρό του. Θα του ήταν ευπρόσδεκτη η αίσθηση “ανεξαρτησίας” που ίσως τον κατέκλυζε ή θα κατέληγε να αισθάνεται μόνος, κενός και “ανολοκλήρωτος“?

Την σκέψη του τι θα συνέβαινε αν ο ένας τους πέθαινε δεν τόλμησα να την κάνω…

Στο DEAD RINGERS ο Cronenberg εξετάζει όλα τα παραπάνω με την μεθοδικοτητα ενός ικανότατου και έμπειρου επιστήμονα. Στο ενδιάμεσο μελετά και τα εύθραυστα αλλά εξαιρετικά κρίσιμα όρια ανάμεσα σε έναν γιατρό και τους ασθενείς του. Στον αντίποδα μας δείχνει το τι θα συνέβαινε αν ένας επιστήμονας αποστασιοποιηθει πλήρως από τον κοινό και θνητο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς. Επίσης χαρτογραφεί και την πτωτική πορεία ενός εθισμένου ανθρώπου και μας θυμίζει ότι τα ναρκωτικά αποτελούν την κρυφή ενασχόληση αρκετών μελών του λεγόμενου “Star System“. Λαμπεροι και ταλαντούχοι άνθρωποι που πασχίζουν συνεχώς να αποκρύψουν τους εθισμους τους από την κοινή γνώμη ώστε να μην καταστρέψουν τις καριέρες που έχτισαν.

Το σενάριο του DEAD RINGERS βασίζεται στην νουβέλα με τίτλο “TWINS“, που με την σειρά της στηρίχθηκε σε ένα αληθινό περιστατικό και συγκεκριμένα σε δύο δίδυμους που βρέθηκαν νεκροί στο διαμέρισμα τους, ύστερα από υπερβολική δόση βαρβιτουρικων. Ο Cronenberg αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον τίτλο “TWINS” όταν τον καπαρωσε ο παραγωγός Ivan Reitmen για λογαριασμό της ομώνυμης κωμωδίας των Arnold Schwarzenegger και Danny DeVitto. Τελικά ο σκηνοθέτης βολεύτηκε με τον τίτλο DEAD RINGERS, που στα ελληνικά μεταφράστηκε, μάλλον άστοχα, ως “Οι Διχασμένοι“.

“Βολεμενος” βγήκε και ο πρωταγωνιστής Jeremy Irons από την απόφαση των William Hurt και Robert DeNiro να αρνηθούν τον ρόλο των Mantle’s. Εικάζεται ότι ο τελευταίος δεν ένιωθε άνετα να παίξει τον… γυναικολόγο!

Στο DEAD RINGERS οι Cronenberg και Irons αντιμετωπίζουν ταινία και ρόλο με την προσήλωση που επιδεικνύει ένας χειρουργός την ώρα μιας επέμβασης. Οι σκηνές που μας δείχνουν ταυτόχρονα τους Mantle’s να μοιράζονται και να κινούνται στο ίδιο δωμάτιο είναι εντελώς ρεαλιστικές και γυρισμενες με μαστορια. Και όλο αυτό μάλιστα σε μια εποχή όπου το CGI αποτελούσε ακόμη έναν αχαρτογραφητο τομέα για την βιομηχανία του κινηματογράφου! Η πρακτικότητα του Cronenberg ανέκαθεν αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα σκηνοθετικά ατού του.

Ο Irons είναι συγκλονιστικος εδώ. Αρχικά φροντίζει να μας αποκαλύπτει μικρές αλλά ευδιάκριτες διάφορες ανάμεσα στους δίδυμους. Ο Beverly είναι συνεσταλμενος και νευρωτικος. Ντύνεται με απλά σακάκια σε γήινα χρώματα, καμία φορά φοράει γυαλιά μυωπίας (τα οποία δεν ξέρουμε αν τα χρειάζεται πραγματικά…) και μοιάζει ντροπαλός. Στον αντίποδα ο Elliot παίζει να μοιράζεται τον ίδιο ράφτη με τον Patrick Batteman του AMERICAN PSYCHO. Είναι σαφέστατα πιο εκδηλωτικος, αθυρόστομος, ξιπασμενος και “πουτανιαρης“. Στην πορεία οι διαφορές ανάμεσα στους δίδυμους σταδιακά ξεφτιζουν. Από ένα σημείο και ύστερα απλά δεν γίνεται να τις διακρίνεις με γυμνό μάτι.

Η απόλυτη “εναρμόνιση” ανάμεσα στα αδέλφια οφείλεται στην εξάρτηση που αναπτύσσει ο Beverly και σε μια θεωρία που χτίζει ο Elliot επάνω της. Ο δεύτερος αποφασίζει να αναπτύξει και ο ίδιος έναν εθισμό στα χάπια διότι πιστεύει ακράδαντα ότι μονάχα έτσι θα μπορέσει να “συγχρονιστεί” ξανά με τον αδελφό του και πως μέσα από αυτή την διαδικασία / πείραμα θα κατορθώσει να τον επαναφέρει στην προγενέστερη κατάσταση του.

Προφανώς και το “πείραμα” καταλήγει να έχει ολεθρια αποτελέσματα…

Στα χέρια ενός οποιουδήποτε άλλου σκηνοθέτη το DEAD RINGERS θα είχε διαστρεβλωθει σε ένα κλισέ Horror Movie με ανώμαλους διδύμους. Επίσης δεν είναι και λίγα τα παραδείγματα των σπουδαίων και καινοτόμων σκηνοθετών που εξελίχθηκαν και οι ίδιοι σε “κλισέ αποτυπώματα” του εαυτού τους.

“A copy of a copy of a copy…”, που θα λεγε μια ψυχή…

Πάρτε ως παράδειγμα την πορεία του Tim Burton που από ένα σημείο και ύστερα οι ταινίες του κατέληξαν να μοιάζουν με παρωδίες εκείνων των σπουδαίων έργων που προηγήθηκαν.

Να όμως που εδώ ο Cronenberg παρουσιάζεται όχι μονάχα το ίδιο ικανός με τον Cronenberg του παρελθόντος αλλά ταυτόχρονα δείχνει βελτιωμένος και διαφορετικός.

Στο DEAD RINGERS το περίφημο και σήμα κατατεθέν Body Horror του σκηνοθέτη κάνει την, γοητευτικά φριχτή, εμφάνιση του μόλις σε μια σκηνή! Συγκεκριμένα εμφανίζεται μέσα σε μια σεκάνς ονείρου που μας δείχνει ακριβώς το πως αντιλαμβάνονται οι Mantle’s την “παρέμβαση” μιας γυναίκας στο “δέσιμο” που τους διακρίνει από την ημέρα που γεννήθηκαν…

Με αυτή την ταινία ο Cronenberg ξεκινά να εστιάζει περισσότερο στο δράμα και την ανθρώπινη ψυχολογία. Και όμως το DEAD RINGERS παραμένει πάντοτε ένα Horror Movie . Μάλιστα είναι ίσως και το τελευταίο ” καθαρό” φιλμ τρόμου της φιλμογραφιας του.

Απλά αυτή τη φορά το Body Horror μεταμορφώνεται σε διαφορετικά είδη τρόμου. Εδώ ο τρόμος συναντάται μέσα στην ψυχοσύνθεση των Mantle’s και στο μεταξύ τους “δέσιμο“. Τον εντοπίζεις στο τρέμουλο που καταλαμβάνει αρχικά τον εξαρτημένο Beverly και στην συνέχεια και τον Elliot. Στην τελική μια εξάρτηση και οι συνέπειες της μπορούν να κριθούν ως μια “μεταμόρφωση” για τον άνθρωπο που υποφέρει από αυτή . Εδώ ακόμη και το σεξ παραπέμπει περισσότερο σε τρόμο πάρα σε απόλαυση.

Επίσης αυτή τη φορά ο “σωματικός τρόμος” εξελίσσεται και σε έναν “μεταλλικό τρόμο” που φροντίζει να συνταραξει τον θεατή με τους δικούς του τρόπους…

“Radical Instruments are Required.”

Στην δεύτερη πράξη του φιλμ τα χάπια έχουν καταβάλλει σε τόσο μεγάλο βαθμό τον Beverly που το μυαλό του αρχίζει να κλονιζεται ανεπανόρθωτα.

Ο σαλεμενος γυναικολόγος αναπτύσσει μια παράλογη “θεωρία” ότι με το πέρασμα των εποχών οι ασθενείς του έχουν ” μεταλλαχθεί” και ότι πλέον δεν γίνεται να τους “γιατρέψει” με τα “απαρχαιωμένα και συμβατικά” ιατρικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε μέχρι πρότινος. Και κάπως έτσι ο Beverly σφυρηλατει ένα σετ από φρέσκα και καινοτόμα “ιατρικά εργαλεία” και τα οποία όταν τα ξεδιπλώνει μπροστά μας θυμίζουν περισσότερο μηχανήματα τα οποία θα χρησιμοποίησε κάποτε η Ιερά Εξέταση ώστε να βασανίσει και να καταστρέψει το κορμί (και κατά συνέπεια το μυαλό) κάποιας ατυχής γυναίκας που θα την έκριναν ως ” μάγισσα

Σε μια φάση παρακολουθούμε τον Beverly να χώνει ένα από τα “εργαλεία” του στην μήτρα μιας ασθενή του ενώ παράλληλα της διηγείται, με κυνικό ύφος που θυμίζει εκείνο του αδελφού του, μια περίπτωση… κτηνοβασίας που είχε συναντήσει στο παρελθόν σε μια από τις εξετάσεις που έκανε σε μια άλλη γυναίκα. Στο τέλος είναι μάλλον καθαρά θέμα “τύχης” που η ασθενής βγήκε ζωντανή και αλώβητη (?) μέσα από το ιατρειο του…

Εδώ είναι η στιγμή που διακρίνουμε με δέος και τρόμο την φριχτή μεταμόρφωση / παραμόρφωση που υπέστη το μυαλό του Beverly, τόσο εξαιτίας των καταχωρήσεων όσο και της αδυναμίας του να αποφασίσει αν θέλει ή όχι να απεξαρτηθεί από τον Elliot.

Ειλικρινά μόνο τυχαία δεν είναι η “λεπτομέρεια” που θέλει την ιατρική ρόμπα των Mantle’s να μοιάζει με κατακόκκινο “μανδύα” που ξέμεινε από τις εποχές του μεσαίωνα.

Επίσης δεν μπορώ καν να διανοηθώ τον τρόμο και το άγχος που θα νιώσει μια γυναίκα βλέποντας για πρώτη φορά τον Beverly να ρίχνει στο χειρουργικό τραπέζι τις εφευρέσεις του…

Όμως το αληθινά τρομαχτικό της όλης υπόθεσης είναι ότι σε αυτό το σημείο αντιλαμβανομαστε ως θεατές (τουλάχιστον οι θιασώτες του σκηνοθέτη…) την παρανοϊκή “μεταμόρφωση” που έχουμε υποστεί και εμείς οι ίδιοι!

Κάθε φορά που βλέπω το DEAD RINGERS, και ενώ εκτιμώ απίστευτα το φιλμ, η προβολή τελειώνει αφήνοντας με ελαφρώς “παραπονεμένο“…

“Διαολε, ΓΙΑΤΙ ρε Cronenberg ΔΕΝ μας έδωσες ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΜΙΑ ΓΑΜΗΜΕΝΗ ΣΚΗΝΗ όπου θα βλέπαμε τον Beverly να χρησιμοποιεί τα ” ιατρικά εργαλεία ” που κατασκεύασε εις βάρος μιας ασθενή του?!”

Μέσα από την πορεία του στο σινεμά ο “μάστορας” κατόρθωσε να ” μεταμορφώσει ” σε” Τέρατα “μέχρι και τους ίδιους του τους θεατές. Μια ακόμη απόδειξη του πόσο ικανός και σπουδαίος ” χειρουργός” / σκηνοθέτης ήταν και είναι ο David Cronenberg.

” Separation can be a… terrifying thing.”

~Beverly