ZODIAC : Πασχίζουμε να λύσουμε τους γρίφους του David Fincher… (Part II)

By Αντρέι Κοτσεργκίν

Μέσα από το πρώτο κεφάλαιο του αφιερώματος μας στο ZODIAC εξετασαμε το πως ο David Fincher διέψευσε τις προσδοκίες όλων εκείνων που περίμεναν να μας δώσει ένα νέο SE7EN.

Ο σκηνοθέτης αντί να εστιάσει στην “θολή” δράση του φονιά Zodiac στα 60s (και αναγκαστικά να καταφύγει στην μυθοπλασία) επέλεξε να αναδείξει και να μελετήσει τις εμμονές και την έρευνα των τριών “διωκτων” του Serial Killer που συναρπασε και τρομοκρατησε ένα ολόκληρο έθνος.

Το αν αυτές οι εμμονές και οι έρευνες επέφεραν ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα εναποκειται στην κρίση του εκάστοτε θεατή. Το μόνο σίγουρο είναι ότι επέφεραν επιπτώσεις απέναντι και στους τρεις “ήρωες” της ιστορίας. Στο τέλος ο μοναδικός (ίσως) κερδισμένος χαρακτήρας (πέραν του Zodiac φυσικά…) είναι ο Robert Graysmith καθώς μετουσίωσε τις έρευνες του σε ένα αυτοβιογραφικο βιβλίο το οποίο πέρα από Best Seller στήριξε και αυτή την ταινία.

Βέβαια ακόμη και ο Graysmith πλήρωσε ακριβά την επιτυχία του μιας και θυσίασε την οικογενειακή του θαλπωρή και έθεσε σε σοβαρό κίνδυνο τόσο την ίδια του την ζωή όσο και εκείνη των αγαπημένων του προσώπων.

Επίσης ποτέ δεν μας γίνεται απόλυτα ξεκάθαρο αν μέσα από την πολυετή έρευνα του ο συγγραφέας κατόρθωσε τελικά να θρέψει τις εμμονές του και να πάρει τις απαντήσεις που επιζητούσε με τόσο πείσμα…

Μέσω του ZODIAC ο Fincher κατέληξε να λειτουργεί ως “ρεπόρτερ και ντετέκτιβ” ταυτόχρονα ενώ πατούσε ευλαβικά στο βιβλίο του Graysmith.

Βλέπετε ο David Fincher έτρεφε και ο ίδιος τις δικές του εμμονές γύρω από τον “μύθο” του Zodiac και το φιλμ αυτό αποτελεί ίσως την προσπάθεια του να δώσει τις δικές του απαντήσεις επάνω στον ” γρίφο” που βασάνιζε την Αμερική για κάτι παραπάνω από μια δεκαετία…

” Θυμάμαι να επιστρέφω σπίτι και να λέω πως ένα περιπολικό ακολουθούσε συνεχώς τα σχολικά λεωφορεία επί βδομάδες ολόκληρες. Και τότε ο πατέρας μου, ένας απότομος και ευθύς άντρας, αφού γύρισε την καρέκλα του προς το μέρος μου είπε τα εξής : Α ναι. Κυκλοφορεί ένας Serial Killer, αποκαλεί τον εαυτό του Zodiac και μέχρι στιγμής έχει σκοτώσει τέσσερα με πέντε άτομα. Πρόσφατα απείλησε ότι θα πάρει ένα τουφέκι και αφού πυροβολήσει τα λάστιχα ενός σχολικού λεωφορείου στην συνέχεια θα σκοτώσει τα παιδιά που θα κατεβαίνουν από αυτό. “

Ω ναι, ο πιτσιρικάς τότε David Fincher βίωσε για τα καλά το κλίμα τρομοκρατίας και παράνοιας που είχε στηθεί εξαιτίας της δράσης και των αινιγματικων επιστολών του Zodiac…

Για τον σκηνοθέτη, που έμενε τότε κοντά σε έναν τόπο εγκλήματος που είχε συνδεθεί με τον Zodiac, ο φονιάς αυτός φάνταζε ως ο “απόλυτος μπαμπούλας“. Ένα κακό που πάρα το γεγονός ότι είχε θνητή σάρκα και προσωπείο στα αυτιά του φάνταζε ως μια δύναμη πραγματικά μοχθηρη, ανεξήγητη και προφανώς πέρα για πέρα τρομαχτική.

Επίσης ο Fincher γοητεύτηκε από το σενάριο του James Platten Vanderbilt (που διασκεύασε το βιβλίο του Graysmith) καθώς το βρήκε πολύ “αληθινό“. Στο φινάλε κανένας δεν καταδικαζεται για τους φόνους. Ο φονιάς μένει ατιμωρητος και κατά συνέπεια η υπόθεση παραμένει ανοιχτή. Ακριβώς όπως συμβαίνει σε πάμπολλες περιπτώσεις και στην αληθινή ζωή.

Ο Fincher ένιωθε “υποχρεωμένος” να διαχωρίσει τον μύθο από την πραγματικότητα στον φάκελο Zodiac. Κάπως έτσι πήρε τον Vanderbilt και επί μήνες ολόκληρους διεξηγαγαν την δική τους έρευνα επάνω στην υπόθεση. “Ανεκριναν” αυτόπτες μάρτυρες, μίλησαν με τους συγγενείς των θυμάτων, τσέκαραν ενδελεχώς τα αρχεία της αστυνομίας και τα είπαν με τους ρεπόρτερ και αστυνομικούς που είχαν αναμιχθεί, έμμεσα ή άμεσα, στην υπόθεση. Όταν οι δύο τους προσέγγισαν τον Dave Toschi ώστε να ακούσουν την δική του εκδοχή επάνω στα γεγονότα ο τελευταίος έμεινε άναυδος από το πόσο εκτεταμένη και λεπτομερής ήταν η έρευνα τους.

Για την ιστορία ο Toschi έδωσε την συγκατάθεση του να απεικονιστει ο χαρακτήρας του στο φιλμ αφού πρώτα ο σκηνοθέτης τον έπεισε ότι ΔΕΝ γυρνάει “ένα νέο DIRTY Harry“. Ο πρώην ντετέκτιβ παραδέχτηκε το τελικό αποτέλεσμα όμως δεν μπόρεσε να συγκρατήσει την συναισθηματική του φόρτιση καθώς το φιλμ του θύμισε την άλυτη υπόθεση που έμελλε να στιγματίσει τόσο την καριέρα του όσο και την προσωπική ζωή του.

Πάντως αυτή τη φορά δεν αποχώρησε στην μέση της προβολής…

Το ZODIAC περιλαμβανει ένα cast που σήμερα κρίνεται ως “All Star“. Οι Mark Ruffalo, Jake Gyllenhaal και Robert Downey Jr. έδωσαν τα ρέστα τους. Ο τελευταίος μάλιστα εξαργύρωσε την ερμηνεία του υπογράφοντας ώστε να παίξει στην πρώτη κινηματογραφικη μεταφορά του IRON MAN και από κει και ύστερα την έκβαση της ιστορίας την ξέρουν μέχρι και οι πέτρες. Εδώ διακρίνουμε μια γλυκιά ειρωνεία καθώς ο R.D.Jr τότε θεωρούνταν από πολλά στούντιο ως “Persona Non Grata” (λόγω εκκεντρικής συμπεριφοράς και καταχρήσεων) και παίζοντας έναν “ροκ σταρ” ρεπόρτερ που βυθίζεται σταδιακά ολοένα και περισσότερο στον αλκοολισμό μπόρεσε να κάνει μια επανεκκίνηση της καριέρας, ίσως και της ζωής του!

Ο Jake Gyllenhaal πάρα το γεγονός ότι παρέδωσε μια φοβερή ερμηνεία ένιωσε ότι περνούσε μέσα από μια “Κόλαση “κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Απλά να αναφέρουμε ότι για να ολοκληρωθεί η πρώτη σκηνή των γυρισμάτων χρειάστηκαν… 56 λήψεις και ο Fincher έμεινε ικανοποιημένος μονάχα με την τελευταία!

Τελικά οι εμμονές του σκηνοθέτη δεν είχαν να κάνουν μονάχα με την ιστορία του Zodiac και την έρευνα γύρω από αυτή αλλά τον ακολούθησαν και στην διαδικασία των γυρισμάτων…

Βέβαια το τελικό αποτέλεσμα δικαιώνει απόλυτα τον “εμμονικο Μπασταρδο” David Fincher. Οπτικά το φιλμ είναι χάρμα οφθαλμών. Η σκούρα πράσινη χρωματική / καφέ παλέτα του σκηνοθέτη, το παιχνίδι με τις σκιές, τα ωμά φονικά… Όλα τους φανερώνουν έναν δημιουργό που είναι απόλυτα αφοσιωμένος ακόμα και στην πιο μικρή λεπτομέρεια της ταινίας του. Βασικά για τον David Fincher δεν υπάρχουν “λεπτομέρειες“.

Διαολε ο τύπος κατόρθωσε να απεικονίσει τον Zodiac ακόμη με εκείνη την, σχεδόν comic, στολή που τον έκανε να φαντάζει λες και είναι κάνας Villain από τους Watchmen του Alan Moore…

… με τόση σοβαρότητα που τον έκανε να μοιάζει ως μια αμήχανη και τρομερή απειλή πάρα σαν ένας γελοίος ψυχακιας!

Εκπληκτική δουλειά έχει γίνει και στο CGI κομμάτι. Ο σκηνοθέτης χτίζει το Σαν Φρανσίσκο των 60s και στη συνέχεια το προχώρα και στα 70s επιστρατευοντας άφθονο CGI το οποίο όμως σε καμία περίπτωση δεν ζημιωνει οπτικά το φιλμ καθώς φαντάζει απίστευτα ρεαλιστικό. Η απόδοση των 60s και η “φυσική” μετάβαση στα 70s φανερώνουν έναν σκηνοθέτη στα καλύτερα του.
Για ακόμη μια φορά ο Fincher χρησιμοποιεί το CGI ως την “πινελιά” που θα εμπλουτίσει και ολοκληρώσει το “παζλ” μιας ταινίας του.

Μαεστρικος είναι και ο τρόπος με τον οποίο αποδίδει ο σκηνοθέτης το κλίμα αμφιβολίας, τρομοκρατίας αλλά και πώρωσης που διέκρινε την Zodiac εποχή. Ο Fincher δεν μας δίνει ποτέ μια σφαιρική εικόνα της πόλης και της κοινωνίας αλλά μας λέει όλα όσα χρειάζεται να ξέρουμε μέσα από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τους διαλόγους των χαρακτήρων :

“- Inspector Dave Toschi: Hey, how do we know that this lead is real?

Inspector William Armstrong: It’s very real. How do I know? Because I saw it on TV.”

Οι ALIEN #3 εποχές όπου ο σκηνοθέτης αναγκαζονταν να κάνει συμβιβασμούς, σε βάρος της ποιότητας των έργων του, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.

Ο Fincher εξαρχής γνώριζε ότι το ZODIAC, με την προσέγγιση του επάνω στο θέμα, θα διχαζε έντονα τους κριτικούς αλλά κυρίως εκείνη την μερίδα των θεατών που ανυπομονούσε να δει ένα “νέο SE7EN“. Πάντως σε αυτή την πεποίθηση συνέβαλλε τα μέγιστα και το στούντιο που προμοταρε το φιλμ με εντελώς άστοχο και λανθασμένο τρόπο.

” Αν προμοταρεις ένα φιλμ σε 16χρονους ως το νέο SAW ή SE7EN και δεν τους παραδώσεις αυτό ακριβώς, ε τότε οι πιο φωνακλαδες βγαίνοντας από την αίθουσα θα ουρλιαξουν ‘ΑΥΤΗ Η ΤΑΙΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΧΑΛΙΑ!’… Παράλληλα έτσι αποχαιρετάς και το κοινό που θα δει τα προμο και θα αρνηθεί να δει ‘ ένα ακόμη slasher φιλμ’… “

Και έτσι συνέβη, ακριβώς όπως τα είπε ο Fincher . Το ZODIAC βγαίνοντας στις αίθουσες με το ζόρι ρεφαρε το, ύψους σχεδόν 80 εκατομμυρίων, μπάτζετ του. Και όμως πάρα την εμπορική αποτυχία το φιλμ απέκτησε γρήγορα ένα Cult στάτους (όσο Cult μπορεί να κριθεί μια τόσο μεγάλη παραγωγή τουλάχιστον…) και άρχισε να φιγουράρει στις “top λίστες” πολλών κριτικών. Και μιλάμε για μια χρονιά που έβγαλε εργάτες όπως τα THERE WILL BE BLOOD, το NO COUNTRY FOR THE OLD MEN και εκείνη την, υπέροχα ποιητική, δολοφονία του Jesse James με τον τίτλο σιδηρόδρομο!

Όπως και να χει (και) με αυτή την ταινία του ο Fincher απέδειξε ότι μπορεί να απευθυνθεί (και) σε ένα mainstream κοινό χωρίς να είναι αναγκασμένος να θυσιάζει το σκηνοθετικό του ύφος, τις θεματολογίες και το όραμα του. Το ZODIAC πάντως δεν απέκτησε το “Pop στάτους” (σε πολλά εισαγωγικά…) των FIGHT CLUB και SE7EN αλλά για τους ένθερμους υποστηρικτές του σκηνοθέτη αυτή είναι απλά η πιστοποίηση ότι το φιλμ αυτό αποτελεί το “καλύτερο” κεφάλαιο της φιλμογραφιας του.

Για να είμαστε δίκαιοι πάντως με το μάρκετινγκ τουλάχιστον ο υπότιτλος ” THERE’S MORE THAN ONE WAY TO LOSE YOUR LIFE TO A KILLER…” που κοσμουσε το ποστερ περιέγραφε ιδανικά την θεματολογία της ταινίας.

Όπως ανέλυσα στο πρώτο μέρος του αφιερώματος μας διακρίνουμε μια διττοτητα σχετικά με το πως επέδρασε η υπόθεση του Zodiac απέναντι στους τρεις κεντρικούς χαρακτήρες του φιλμ. Μια διπλή σημασία απέκτησε το ZODIAC και για αρκετούς θεατές ή κριτικούς που εντόπισαν σε αυτό μια “αλληγορία” γύρω από μια άλλη, ακόμη πιο ταραχωδη και τρομαχτική αλλά σαφώς διαφορετική, εποχή την οποία βίωσε το Αμερικανικό έθνος.

Συγκεκριμένα αναφέρομαι στην 11η Σεπτεμβρίου…

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης αρνείται την παραμικρή σύνδεση ανάμεσα στα γεγονότα και τις εποχές αλλά μπορώ να κατανοήσω αυτή την ερμηνεία της ταινίας από ορισμένους.

Ακριβώς όπως και ο Zodiac έτσι και η 11η Σεπτεμβρίου είναι ένα απόλυτο Κακό που μοιάζει να εμφανίστηκε από το “πουθενά” όμως στην πραγματικότητα έχει γήινες ρίζες και αιτίες. Και τα δύο περιστατικά βύθισαν ένα έθνος σε ένα κλίμα τρομοκρατίας το οποίο συντηρούνταν για πολλά χρόνια από το κράτος και τα μίντια. Η διαφορά είναι ότι στην υπόθεση του Zodiac υπήρξε, έστω και φευγαλέα, ένα ζήτημα δημοσιογραφικης δεοντολογίας για το αν πρέπει ή όχι να πάρει τόσο μεγάλη έκταση το ζήτημα ενώ στην δεύτερη περίπτωση προφανώς δεν συνέβη κάτι αντίστοιχο.

Η αδιανόητη και φριχτή τρομοκρατική επίθεση γρήγορα εξελίχθηκε σε προπαγάνδα που “δικαιολογουσε” την εισβολή της Κυβέρνησης Bush στην μέση Ανατολή. Εδώ οδηγούμαστε σε μια ακόμη σημαντική διαφορά καθώς σε σχέση με τα μετέπειτα εγκλήματα του Zodiac τα περίφημα “όπλα μαζικής καταστροφής” που επικαλέστηκε ο Bush δεν βρέθηκαν ποτέ τους…

Όπως και στην περίπτωση του Zodiac οι Η.Π.Α. θα έμπαιναν για ακόμη μια φορά σε μια εποχή απόλυτου φόβου και παράνοιας. Τα μίντια για ακόμη μια φορά θα επωφελούνταν εμπορικά από ένα τρομερό γεγονός αλλά πλέον εξυπηρετουσαν και σκιερά συμφέροντα. Τουλάχιστον στην υπόθεση Zodiac, πέραν του κέρδους και της φήμης προφανώς, στοχευαν και σε μια συνεργασία με την αστυνομία και με γνώμονα το καλό της κοινωνίας…

Βλέποντας σήμερα το ZODIAC αναλογίζομαι το πως έχει “εξελιχθεί” το επάγγελμα του δημοσιογράφου και ο ρόλος του μέσα στην κοινωνία. Με βαριά καρδιά οφείλω να ομολογήσω ότι αν με πιάσει κάποιος και μου δηλώσει με στόμφο “οι δημοσιογράφοι είναι απλά μια κατευθυνομενη πένα επί πληρωμή…” δεν θα μπορέσω να διαψεύσω πλήρως αυτή την δήλωση.

Στο ZODIAC o David Fincher, ανάμεσα σε όλα τα υπόλοιπα, μας ταξιδεύει σε μια εποχή όπου ένας δημοσιογράφος ασκούσε πρώτα “λειτουργημα” και ας επωφελούνταν στην συνέχεια από αυτό αποκτώντας χρήμα ή φήμη.

Αν δεις αυτό το φιλμ δεν αποκλείεται να θες μετά να τρέξεις ώστε να γραφτείς στην πλησιέστερη σχολή δημοσιογραφιας ώστε να γίνεις ο νέος “Keith Richards” ρεπόρτερ που “θα αλλάξει τον κόσμο μας προς το καλύτερο” ερευνωντας τον επόμενο “Zodiac”!

Πιθανότατα θα απογοητευτείς και θα φας τα μούτρα σου. Από την άλλη όμως ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για το πως θα εξελιχθούν τα πράγματα αν δεν αφεθείς στις εμμονές και τις έρευνες σου, καθώς αυτές σου ψιθυριζουν, μέρα και νύχτα, πως εσύ είσαι εκείνος ο “εκλεκτός” που θα φέρει μια κρίσιμη και πολύτιμη αλλαγή μέσα στην, προβληματική αλλά και γεμάτη προοπτικές, κοινωνία που χτισαμε…

“Someone should write a fuckin’ book, that’s for sure.”

~Paul Avery