ZODIAC : Πασχίζουμε να λύσουμε τους γρίφους του David Fincher… (part I)

By Αντρέι Κοτσεργκίν

Πόσο γαμουσε το να δουλεύεις σε μια εφημερίδα των 60s?

O David Fincher μπάζει τον θεατή στα άδυτα της San Francisco Chronicle. Η εφημερίδα αυτή δεν ήταν η μεγαλύτερη της πόλης και πάλι σε κάθε πλάνο του σκηνοθέτη δείχνει συνεχώς να σφίζει από ζωή, κίνηση, ενθουσιασμό και φυσικά από, κάθε λογής, ειδήσεις.

Μέσα από τον φακό της κάμερας του Fincher τα γραφεία μιας εφημερίδας μεταμορφωνονται σε έναν “ναό” της ενημέρωσης.

Και αυτόν τον “ναό” επιλέγει μια μέρα ένας serial killer ώστε να τον καταστήσει ως τον χώρο που θα τον βοηθήσει να μαζέψει χιλιάδες “πιστούς” μέσω των ,αινιγματικων, επιστολών του. Η “θεότητα” αυτή έμεινε στους τίτλους των εφημερίδων, και κατά συνέπεια στην ιστορία, με το όνομα “Zodiac“…

Ύστερα από το PANIC ROOM, το οποίο διχασε τους κριτικούς, ο David Fincher έκανε ένα πενταετές διάλειμμα από την σκηνοθεσία. Βλέποντας όμως το ποσό “γκραντε” (σε διάρκεια αλλά και θεματολογία) είναι το ZODIAC φιλμ του πραγματικά αμφιβάλω αν απλά την “αραζε” τόσο καιρό.

Ένα μεγάλο, αν όχι και ολόκληρο, κομμάτι της φιλμογραφιας του σκηνοθέτη φαντάζει με “παζλ” :

Με, τόσο επιτυχημένο, SE7EN ο Fincher έβαλε δύο ντετέκτιβ να συλλέγουν τους, φρικιαστικους και φονικους, γρίφους ενός serial killer ώστε να μπορέσουν στην συνέχεια να λύσουν το “παζλ” των δολοφονιων που διέπραττε και να κατορθωσουν να τον σταματήσουν.

Στο PANIC ROOM ενα δωματίου πανικού καταλήγει να φαντάζει ως ένας “λαβύρινθος” που από στην μια πλευρά του βρίσκεται η σωτηρία και στην άλλη καραδοκεί ο θάνατος.

Μέσω του FIGHT CLUB παρατηρήσαμε έναν διαταραγμένο άντρα να τρέχει κόντρα στον χρόνο μπας και προλάβει να συλλέξει όλα εκείνα τα κομμάτια της ζωής του τα οποία έμοιαζαν να έχουν χαθεί κάπου ανάμεσα στην αϋπνία που τον βασάνιζε και τα μπλακάουτ που πάθαινε.

Ακόμη και το ALIEN #3 (το λιγότερο “Fincher” φιλμ του David Fincher) σε ορισμένα σημεία έμοιαζε με παζλ, μιας και είδαμε την Ellen Ripley να ψάχνει την απάντηση σχετικά με το τι συνέβη στους συντρόφους της από το ALIENS και στο φινάλε να πασχίζει να ανακαλύψει ποία είναι η δική της θέση μέσα στο, απόλυτα γκρίζο, παρών της.

Και φυσικά έχουμε το THE GAME, μια ολόκληρη ταινία που λειτουργεί ως γρίφος και παζλ.

Οι “γρίφοι” και τα “παζλ” ανέκαθεν απασχολούσαν το μυαλό του σκηνοθέτη.

Και κάπως έτσι οδηγούμαστε στο ZODIAC, του 2007, όπου οι προβληματισμοι του Fincher αποτυπωνονται πιο έντονα από ποτέ στο πανί.

Έρευνα και εμμονή.

Τα δύο παραπάνω περιγράφουν απόλυτα την θεματολογία αυτής της ταινίας. Λογικό μιας και τα δύο στοιχεία είναι απαραίτητο εφόδιο για κάποιον που επιθυμεί να λύσει έναν δύσκολο γρίφο ή να ολοκληρώσει ένα παζλ, που στην αρχική / διαλυμένη μορφή του φαντάζει ως κάτι το απόλυτα χαοτικό και τρομαχτικό.

Με το που ανακοινώθηκε πως ο Fincher ετοιμάζει μια ταινία γύρω από τον serial Killer Zodiac σχεδόν όλοι περίμεναν την επιστροφή του σκηνοθέτη στο ύφος του, δημοφιλεστατου και εμπορικά επιτυχημένου, SE7EN. Εκείνος όμως διέψευσε τις προσδοκίες αρνούμενος να μας παρουσιάσει ένα ακόμη, βροχερό και μουντό, νεο~νουάρ θρίλερ που θα περιστρέφεται γύρω από δύο ντετέκτιβ και την δράση ενός ψυχοπαθή φονιά. O Fincher αναγνωρίζει ότι η δράση του Zodiac είναι αρκετά ασαφής και ότι δεν προσφέρεται για “πιασαρικες” σεκάνς κινηματογραφικου φονικού. Ο Zodiac επέλεγε αρκετά “αντιεμπορικες” μεθόδους ώστε να σκοτώνει τα θύματα του. Συνήθως του αρκούσε ένα περίστροφο, αντε το πολύ, πολύ κάνα απλό μαχαίρι. Που να πάρει η οργή δεν προτιμούσε έστω ένα αλυσοπριονο ή κάνα άλλο όργανο φρίκης που θα τσονταρε τα μέγιστα ώστε να εξελιχθεί σε έναν ” ελκυστικό” φονιά της μεγάλης οθόνης!

Και πάλι εδώ ο σκηνοθέτης κατορθώνει να απεικονίσει αυτές τις “γήινες” δολοφονίες με απίστευτη ωμότητα και ρεαλισμό και να προσφέρει στον θεατή μερικές, μετρημένες, “στα μούτρα σου” σκηνές θανάτου. Τόσο ο Zodiac όσο και τα φονικά του μοιάζουν να ξεβραζονται από το πουθενά και εντελώς ξαφνικά με αποτέλεσμα να σου προκαλούν ένα έντονο άγχος καθώς παράλληλα θα σκέφτεσαι μέσα σου το ποσό “τυχαία” μπορεί να εμφανιστεί ένα απόλυτο και ανεξήγητο “κακό” μέσα στην κοινωνία μας και να σου καταστρέψει είτε την ζωή, είτε να διαστρεβλωσει πλήρως τον τρόπο που την αντιλαμβανοσουν μέχρι πρότινος.

Στα 60s ο όρος “Serial Killer” δεν ήταν ακόμη δόκιμος. Τόσο η αστυνομία όσο και η κοινωνία δεν ήξεραν πως να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο κακό και εδώ ο σκηνοθέτης μας ρίχνει σε μια εποχή όπου η αγνότητα και ο ρομαντισμός ξεκινάνε να αργοπεθαινουν και παράλληλα προμηνύει τον ερχομό πολύ πιο σκοτεινών και προβληματικων εποχών…

O Fincher δεν στρέφει την προσοχή του επάνω στον Zodiac. Δεν πλάθει μια κλισέ ιστορία γύρω από έναν ασταμάτητο φονιά που κακά τα ψέματα ποτέ δεν ήταν σαφές το πόσα εγκλήματα διέπραξε. Μια θεωρία της αστυνομίας τότε έλεγε ότι ο Zodiac πήρε τα “εύσημα” ακόμη και για φόνους που δεν διέπραξε και ο σκηνοθέτης μελετά εδώ και αυτό το ενδεχόμενο.

Αυτό που κάνει ο Fincher είναι να εστιάσει, σχεδόν αποκλειστικά, επάνω στην μακροχρόνια έρευνα η οποία στήθηκε με σκοπό τον εντοπισμό αυτού του “κακού” και την αποκρυπτογραφηση των ειδεχθων πράξεων του.

Ένας δημοσιογράφος, ένας μπάτσος και ένας…καρτουνιστας.

Αυτοί είναι οι πρωταγωνιστές του ZODIAC. Ο Fincher αναβιώνει και εξετάζει τον μύθο του Zodiac μέσα από τρεις διαφορετικούς άντρες και την εμμονή που αποκτούν με τον φονιά.

Ο Paul Avery του Robert D. Jr εκπροσωπεί το δημοσιογραφικο ενδιαφέρον απέναντι στον Zodiac. Ο Paul μας παρουσιάζεται ως ένας “ροκ σταρ” του αστυνομικού ρεπορτάζ. Ο ρεπόρτερ αποκτά μια σύνδεση με τον φονιά όταν ο τελευταίος αρχίζει να στέλνει τα κρυπτικα γράμματα του με παραλήπτη τον ίδιο. Αιτία για αυτό ίσως να στέκεται το γεγονός ότι σε ένα από τα άρθρα του ο ρεπόρτερ τον χαρακτήρισε ως “καταπιεσμενο ομοφυλόφιλο“.

Όμως στην πραγματικότητα ο Zodiac επιλέγει να “επικοινωνεί” με τον Paul επειδή ο τυπάς είναι κάτι σαν τον Keith Richards της δημοσιογράφος. Ο Zodiac ξεκάθαρα επιθυμεί την διασημότητα και έτσι αποφασίζει να περάσει το, βίαιο και παλαβό, “κήρυγμα” του μέσω ενός ρεπόρτερ / σελεμπριτι. Η ψύχωση που είχε ο Zodiac με την διασημότητα διακρίνεται και από την απαίτηση που είχε να μιλήσει, on air, Με τον διάσημο συγγραφέα και ηθοποιό Melvin Belli, τον οποίο παίζει εδώ, με περίσσιο χάρισμα και “ξιπασια “, ο Brian Cox.

Η “εισβολή” του Zodiac στην ζωή του Paul έχει διπλό αντίκτυπο στην καθημερινότητα και την ψυχοσύνθεση του. Από την μία τον τρομοκρατεί και τον “αναγκάζει” να αγοράσει ένα περίστροφο και να μάθει πως να το χρησιμοποιεί. Από την άλλη όμως ο Paul φαίνεται να απολαμβάνει το γεγονός ότι η δημοσιογραφικη του φήμη και το σταριλικι του εκτοξεύονται στα ύψη.

Ο Paul τελικά, ύστερα από αρκετά χρόνια, αποφασίζει να σταματήσει την έρευνα γύρω από την ταυτότητα του Zodiac. Ίσως όντας έμπειρος ρεπόρτερ να κατάλαβε ότι αυτή η έρευνα δεν θα τον οδηγήσει ποτέ σε μια πραγματική αλήθεια ή ότι θα τον στείλει σε έναν πρόωρο τάφο. Κάπως έτσι ο δημοσιογράφος επιλέγει να αφήσει στην άκρη τις εμμονές του γύρω από τον Zodiac. Βέβαια υπάρχει πάντοτε το ενδεχόμενο οι εμμονές αυτές απλά να επισκιαστηκαν από την άλλη εμμονή που κατετρωγε το μυαλό του Paul :

Το αλκοόλ.

Προς τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Paul Avery φαίνεται να έχει νικηθεί ολοκληρωτικά από τον αλκοολισμό. Χάνει την δουλειά του και οποιοδήποτε ίχνος επαγγελματικής αξιοπιστίας του είχε απομείνει. Κατά συνέπεια φαίνεται να χάνει και ο ίδιος ότι ενδιαφέρον του είχε απομείνει γύρω από την υπόθεση του Zodiac.

Ο Paul Avery είναι ο μοναδικός από τους “ήρωες” της ταινίας που κατορθώνει να ξεπεράσει τις εμμονές του…

Ο Jake Gyllenhaal υποδύεται τον Robert Graysmith. Ενας άσημος σκιτσογράφος που εξελίσσεται στον “μοναδικό άνθρωπο που μπορεί να λύσει τους γρίφους ενός επικίνδυνου φονιά και να τον σταματήσει!”. Η τουλάχιστον έτσι το βλέπει εκείνος.

Ο Robert παθαίνει μια τόσο έντονη ψύχωση με τον Zodiac και τις επιστολές / γρίφους του που σταδιακά αφιερώνει όλο του τον χρόνο και όλο του το είναι στο λύσει την υπόθεση και να λυτρώσει την Αμερικανική κοινωνία από ένα πρωτόγνωρο κακό. Ο Robert είναι ένας καλοκαρδος τύπος και στο μυαλό του το να λύσει τις επιστολές του Zodiac, και κατά συνέπεια να ανακαλύψει την αληθινή ταυτότητα του φονιά, είναι η δική του “προσφορά” απέναντι στην κοινωνία. Πιθανότατα όμως η ενασχόληση του με την υπόθεση και η προσήλωση που επιδεικνύει απέναντι της μας φανερώνουν και έναν αρκετά εγωιστή άντρα…

Καμία φορά λεμε “γεννήθηκα για να κάνω αυτό!”. Η φράση αυτή είναι λάθος. Κανείς μας δεν γεννιέται εξαρχής προορισμένος από κάποια “ανώτερη δύναμη” ή την “μοίρα” ώστε να επιτύχει έναν συγκεκριμένο στόχο. Εμείς οι ίδιοι ορίζουμε τους στοχους μας μεγαλώνοντας και ποτέ δεν θα είναι πάντοτε ξεκάθαρο αν θα τους πετύχουμε κιόλας. Μάλιστα καμία φορά τους ορίζουμε και με αρκετή καθυστέρηση…

Ο Robert δεν είναι ευχαριστημένος με το επάγγελμα του σκιτσογράφου. Δεν τον γεμίζει ως άνθρωπο. Τουλάχιστον όχι πλέον. Καθώς τον παρατηρούμε να παρατηρεί και ο ίδιος τον “λαμπερό” Paul Avery (που επί χρόνια ολόκληρα κάθεται σε ένα γραφείο απέναντι σε αυτό του Robert όμως και πάλι αγνοεί πλήρως την παρουσία του μέσα στην εφημερίδα… ) η επιθυμία του Robert να εξελιχθεί σε δημοσιογράφο είναι απόλυτα ευδιάκριτη. O ξαφνικός ερχομός του Zodiac στην “ζωή” του φαίνεται να αποτελεί το “κλειδί” ώστε o Robert να διεκδικήσει επιτέλους το όνειρο του. Στην τελική ο Robert είναι καλός με τους γρίφους και κακά τα ψέματα μια υπόθεση όπως αυτή του Zodiac αρκούσε ώστε να εξελίξει έναν ασημο καρτουνιστα στον νέο “Keith Richards” της δημοσιογραφιας…

Κάπως έτσι ο Robert πείθει τον εαυτό του ότι είναι ο “εκλεκτός” που θα λύσει το αίνιγμα του Zodiac. Δεν κατορθώνει να πείσει όμως και όλους τους υπόλοιπους. Μάλιστα η ειρωνεία εδώ εντοπίζεται στο γεγονός ότι τον γρίφο της πρώτης επιστολής του φονιά δεν τον έλυσε ο ίδιος αλλά ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που την είδε στις εφημερίδες. Ο Robert θυσιάζει την καθημερινότητα του ώστε να ασχοληθεί αποκλειστικά με τον φάκελο Zodiac. Μια υπόθεση που τραβάει πάνω από δεκαετία. Σε αυτό το διάστημα ο τύπος γνωρίζει την γυναίκα του (το πρώτο τους ραντεβού καταλήγει να περιστρέφεται γύρω από τον Zodiac…) να δημιουργήσει μια οικογένεια μαζί της και στην συνέχεια εκείνη τον χωρίζει μην αντέχοντας άλλο τις ψυχωσεις του … Ο Fincher εδώ εξετάζει το πως και σε τι βαθμό επηρέασαν τον ήρωα του οι εμμονές του αλλά μας δείχνει, με απλό αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικό τρόπο, το ποσό καιρό κράτησε όλη αυτή η ιστορία. Στο ZODIAC ο σκηνοθέτης μέσα από ένα φοβερό μοντάζ μας αποκαλύπτει ένα ολόκληρο έθνος, μια κοινωνία, που εξελίσσεται ραγδαία και σταδιακά. Να όμως που ένα μέλος της παραμένει, πεισματικά, στάσιμο και αυτή η στασιμότητα φέρει το τίμημα της…

Πάρα το γεγονός ότι τον παράτησε η γυναίκα του, και πήρε μαζί τα παιδιά τους, εδώ μου δίνεται η εντύπωση ότι το πιο ηχηρό και επίπονο “χτύπημα” για τον Robert είναι ότι τον “προδίδει” ο Avery . Ο Robert βλέπει τον εαυτό του και τον Paul ως ένα “BATMAN & ROBIN : The Dynamic Duo”. Οι δύο “ήρωες” που θα νικήσουν τον Villain Zodiac και θα λυτρωσουν την κοινωνία από την παρουσία του! Να όμως που ύστερα από μερικά χρόνια ακαρπης έρευνας ο Paul του ρίχνει άκυρο. Ο Paul καταλήγει να ζει ως ένας εκκεντρικός και αλκοολικός ερημίτης και το τελευταίο πράγμα που τον απασχολεί είναι “τα χθεσινά πρωτοσέλιδα“. Στην προσπάθεια του να βρει έναν νέο “συνεργάτη” ο Robert στρέφεται στον Dave Toschi , τον ντετέκτιβ που έχει αναλάβει να λύσει την υπόθεση Zodiac. O Robert προσεγγίζει, επίμονα, τον μπάτσο και του παρουσιάζει όλα του τα “στοιχεία” και τις θεωρίες του. Ο ντετέκτιβ του δηλώνει το προφανές “ΔΕΝ είσαι μπάτσος. ΔΕΝ είσαι καν δημοσιογράφος. Απλά παράτα την υπόθεση και βρες κάτι άλλο να ασχοληθείς.”…

Από ένα σημείο και ύστερα ο Robert Graysmith μοιάζει καταδικασμενος να “νικήσει” ολομόναχος τον Zodiac. Ένα βάρος που το φορτώνεται από μόνος του.

Και κάπως έτσι οδηγούμαστε στην υπόθεση του ντετέκτιβ Dave Toschi που στο φινάλε φαντάζει ως ο πιο τραγικός ” ήρωας” αλλά ταυτόχρονα και “θύμα” της όλης υπόθεσης..

Σε αντίθεση με το SE7EN όπου ο ντετέκτιβ Morgan Freeman φάνταζε και λειτουργούσε ως μια θνητή εκδοχή του “Batman“, καθώς πέρα από το πανούργο μυαλό ενός ικανότατατου ερευνητή είχε στην διάθεση του και την σύγχρονη τεχνολογία των 90s ώστε να διαλευκάνει την υπόθεση του, εδώ ο Toschi βρίσκεται ασφυκτικά εγκλωβισμένος στους τεχνολογικούς και γραφειοκρατικους περιορισμούς των 60s και 70s.

Οι μπάτσοι του SE7EN είχαν στην διάθεση τους από υπολογιστές με κοινό database μέχρι και κοτζάμ εργαστήρια εγκληματολογιας. Στον αντίποδα ο Toschi έζησε σε μια εποχή όπου τα αστυνομικά τμήματα παίζει να μην είχαν στην διάθεση τους έστω και ένα γαμημενο μηχάνημα fax. Το να βρεις μια σύνδεση ανάμεσα στα εγκλήματα των 60s απαιτούσε εξαντλητική και μακροχρόνια έρευνα ενώ πολλές φορές ήταν καθαρά ζήτημα τύχης. Μέσα σε αυτό το σκηνικό ένας ντετέκτιβ αναλαμβάνει να λύσει μια σειρά από πρωτόγνωρα εγκλήματα και μάλιστα σε μια εποχή όπου η αντιμετώπιση του φαινομένου των serial killers όχι μόνο δεν είχε αναπτυχθεί μεθοδολογικα αλλά δεν υπήρχε καν στο προσκήνιο.

Για κάτι παραπάνω από μια δεκαετία ο Toschi έψαχνε μια βελόνα μέσα σε έναν σωρό από άχυρα. Η σκέψη και μόνο μιας τέτοιας διαδικασίας αρκεί ώστε να τρελάνει έναν άνθρωπο. Η αποτυχία του Toschi να εντοπίσει και να συλλάβει τον Zodiac στιγμάτισε τόσο την καριέρα του όσο και την προσωπική του ζωή. Καθώς τα χρόνια περνούσαν η κοινωνία ξέχασε τον Zodiac. Η δράση και τα εγκλήματα του σβήστηκαν από τα πρωτοσέλιδα και έπαψαν να τρομοκρατούν αλλά και να συναρπαζουν την Αμερικανική κοινωνία. Ο κόσμος προχώρησε όμως το ερώτημα είναι αν κατάφερε να προχωρήσει και ο Dave Toschi?

Βλέποντας τον να βρίσκεται, πλέον στα 70s, μέσα σε ένα σινεμά και να “απολαμβάνει” το DIRTY HARRY φιλμ η αντίδραση του απέναντι στην ταινία μας φανερώνει έναν άντρα που αδυνατεί να ξεπεράσει το γεγονός ότι τόσο ο εγωισμός του όσο και η υπόληψη του πληγωθηκαν από μια υπόθεση…

Στο DIRTY HARRY ο Villain της υπόθεσης είναι ένας ψυχοπαθής φονιάς που αυτοαποκαλειται ως “Scorpio“, ένα παρατσούκλι που το δανείζεται από την αστρολογία. Το Κάθαρμα αυτό ξεκινά μια σειρά από “τύχαιες” δολοφονίες πολιτών με στόχο να κερδίσει φήμη και να μπασει μια ολόκληρη πόλη σε ένα κλίμα αδιανόητης τρομοκρατίας. Για να χτίσει τον “μύθο” του ο φονιάς στέλνει μια σειρά από επιστολές στην αστυνομία και τα ΜΜΕ. Σε μια από αυτές μάλιστα απειλεί να εξολοθρεύσει ένα σχολικό λεωφορείο γεμάτο αθώα παιδάκια… Ο Zodiac και η “μεθοδολογία” του ήταν μια ξεκάθαρη επιρροή για το χτίσιμο ενός κινηματογραφικου Villain. Στο DIRTY HARRY είδαμε τον επιθεωρητή Harry Callahan, του macho και βλοσυρου Clint Eastwood, να παραβλέπει εντελώς τα ” πρέπει” και τις διδαχές του Νόμου που είχε ορκιστεί να πρεσβεύει και να υπηρετεί ώστε να μπορέσει να σταματήσει τον φονιά. Αγνοώντας κάθε νόμιμη αστυνομική διαδικασία ο Callahan αρχικά κάνει “stalking” στον βασικό ύποπτο του και μόλις εξακριβωνεί ότι αυτός είναι ο φονιάς βγάζει το, πελώριο, Magnum περίστροφο του τον κάνει κόσκινο. Στο φινάλε ο Harry Callahan πετάει το υπηρεσιακό σήμα του στον πάτο μιας λίμνης. Αυτό συμβαίνει είτε επειδή ο μπάτσος αναγνωρίζει ότι ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια / εμπόδια που του έβαζε ο Νόμος και πλέον δεν είναι “άξιος” ώστε να τον υπηρετεί, είτε επειδή αποφασίζει πως ο Νόμος αυτός δεν λειτουργεί με τον τρόπο που “θα έπρεπε” να λειτουργεί. Ο Toschi όμως δεν κάθεται ώστε να “απολαύσει” το φινάλε της ταινίας. Αποχωρεί από την αίθουσα προς την μέση της προβολής…

Σε αντίθεση με τον “βρώμικο συνάδελφο” του ο Toschi δεν ζει σε έναν μυθοπλαστικο “ειδυλλιακό” κόσμο όπου επιτρέπεται σε έναν μπάτσο / βιτζιλαντη να ξεπαστρέψει ένα Κάθαρμα, τιμωροντας το έτσι για τα εγκλήματα του. Ο Toschi είναι “καταδικασμενος” να ζει σε έναν αληθινό κόσμο που απαιτεί από τα όργανα της τάξεως να ακολουθούν ευλαβικά την γραφειοκρατία και πολύ αυστηρές διαδικασίες στην προσπάθεια τους να εντοπίσουν και να συλλάβουν έναν εγκληματία. Βρίσκεται σε μια εποχή όπου για να μπορέσεις να ελέγξεις έναν ύποπτο πρέπει πρώτα να παρουσιάσεις στον εισαγγελέα μια σειρά από τρανταχτά πειστήρια ενοχής και ίσως χρειαστεί να περιμένεις μέχρι και δεκατρείς ολόκληρους μήνες ώστε να πάρεις στα χέρια σου το πολυπόθητο ένταλμα…

Η συναισθηματική κατάσταση του ντετέκτιβ βαράει “κόκκινο” όταν εκείνος βρίσκεται, επιτέλους, τετ α τετ με τον νούμερο ένα ύποπτο του. Μια σειρά από στοιχεία (τα οποία συγκεντρωθηκαν ύστερα από πολύ χρόνο και κόπο) οδηγούν τον Toschi απέναντι σε έναν άντρα ονόματι Arthur Leigh Allen, που τον υποδύεται ένας μαεστρικα και “stealth” ύπουλος John Caroll Lynch. Κατά την διάρκεια της ανάκρισης του από τον Toschi και τους συνεργάτες του ο άντρας αυτός φαίνεται να “ζεχνει” από ενοχή. Η φάτσα του, το παρελθόν του, η γενικότερη συμπεριφορά του, η σύνδεση του με την 30s ταινία The Most Dangerous Game (Ένα φιλμ που λάτρευε ο Zodiac αν κρίνουμε από τις επιστολές του…) όλα αυτά μας φανερώνουν έναν τύπο που σχεδόν κραυγαζει, επιδεικτικά στα μούτρα μας, “ΝΑΙ ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ Ο ZODIAC.”. Διαολε φοράει μέχρι και ένα ρολόι με την μάρκα “ZODIAC” τυπωμένη επάνω του και το επιδεικνύει προκλητικά…

Και όμως ο Toschi ΔΕΝ μπορεί ούτε καν να ερευνήσει εξονυχιστικά τον νούμερο ένα ύποπτο του. Στο τέλος τα στοιχεία του κρίνονται ανεπαρκή από τον εισαγγελέα.

Η υπόθεση Zodiac έστειλε τον ντετέκτιβ στην λήθη. Επίσης τον έσυρε, στα μέσα των 70s, μέχρι τα δικαστήρια…

Σε μια φάση ο Toschi κατηγορήθηκε ότι έστειλε μια ψεύτικη επιστολή του Zodiac στις αρχές και τις εφημερίδες. Ο Fincher δεν δίνει μια απάντηση στο ερώτημα αν όντως ο μπάτσος πλαστογραφησε μια “Zodiac” επιστολή. Άλυτο μένει το ερώτημα και το “γιατί?” να κάνει κάτι τέτοιο ο ντετέκτιβ (αν όντως το έκανε…). Στην περίπτωση που ο Toschi είναι όντως ένοχος η πράξη του μπορεί να ερμηνευτεί με δύο τρόπους :

Α. Ο ντετέκτιβ είχε αποκτήσει τόσο μεγάλη εμμονή με την υπόθεση Zodiac που όταν είδε ότι οι ανώτεροι του (αλλά και η κοινωνία) ήταν έτοιμοι να αποδεχτούν την ήττα τους και να την θάψουν στο αρχείο αποφάσισε να αναζοπυρωσει το ενδιαφέρον τους στέλνοντας μια fake επιστολή που θα του επέτρεπε να συνεχίσει την έρευνα του.

Β. Η ενασχόληση του Toschi με την υπόθεση Zodiac τον εξέλιξε σε έναν “μπάτσο / αστέρα” των 70s. Στο BULLIT φιλμ ο macho μπάτσος του Steve McQueen βασίστηκε επάνω στον Toschi και κακά τα ψέματα όταν αποκτάς τέτοια διασημότητα ο πειρασμός να την εκμεταλλευτεις είναι πραγματικά μεγάλος.

Ο Fincher μπορεί ποτέ του να μην απαντά στο ερώτημα αν είναι αθώος ή ένοχος ο ντετέκτιβ του όμως μας δίνει μια ξεκάθαρη απάντηση για το αν ο ήρωας του μπόρεσε να νικήσει τις δικές του εμμονές.

Δεν τα κατάφερε.

Στην τρίτη πράξη της ταινίας παρακολουθούμε τον Robert Graysmith να υποκύπτει πλήρως στις δικές του εμμονές. Τον οδηγούν κάτω σε ένα υπόγειο που ζεχνει, ύποπτα, από “θανατιλα“. Ο επίδοξος ερευνητής τρομοκρατειται σε τέτοιον βαθμό που καταλήγει να το βάλει στα πόδια. Στο φινάλε όμως κατορθώνει να βρει εκείνα τα κομμάτια του “παζλ” που του επιτρέπουν να σχηματίσει μια ξεκάθαρη (?) εικόνα γύρω από την αληθινή ταυτότητα του Zodiac.

O Robert, ενθουσιασμενος, τρέχει να βρει τον Toschi ώστε να μοιραστεί μαζί του τα στοιχεία που συνέλλεξε. Ο δεύτερος αρχικά πασχίζει να τον διώξει από κοντά του λέγοντας του ότι η υπόθεση έληξε. Μόλις όμως ο Robert ξεστομίζει το όνομα “Arthur Leigh Allen” το πρόσωπο του, πρώην πλέον, ντετέκτιβ λάμπει φευγαλέα. Μάλλον τελικά ο Dave Toschi ποτέ του δεν μπόρεσε να ξεχάσει τον ZODIAC. Επιτέλους ο μπάτσος δίνει στον επίδοξο ερευνητή την “επίσημη έγκριση” να προχωρήσει και να κλειστό τον φάκελο Zodiac.

Λειτουργωντας, ακόμη, ως αστυνομικός ο Toschi ζητάει από τον Robert να βαθμολογήσει την ενοχή του Allen “από το 1 μέχρι το 10″. Η απάντηση του Robert είναι ο αριθμός “8“…

Και εδώ είναι που ως θεατές βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το πιο κρίσιμο ερώτημα που θέτει στην οθόνη το ZODIAC :

Αρκεί ένα “8” ώστε να πειστεί πλήρως ο Robert Graysmith γύρω από την ενοχή του Allen και να νιώσει ότι επιτέλους επιτευχθη ο στόχος του? Απέφερε καρπούς μια έρευνα που διήρκησε πάνω από μια δεκαετία? Άξιζε να θυσιάσει για χατίρι της την προσωπική του ζωή και να ζει για χρόνια ολόκληρα υπό τον φόβο ότι τον παραμονεύει ένας ψυχοπαθής φονιάς?

Όπως και σε όλα τα προηγούμενα ερωτήματα που μας έθεσε ο Fincher έτσι και εδώ η απάντηση διακρίνεται από μια διττοτητα.

Προς το τέλος ο Robert Graysmith αποφασίζει να εντοπίσει τον Allen και να τον αντικρυσει κατάμουτρα. Όταν το κάνει στο βλέμμα του σχηματίζεται μια έκφραση αναμικτου φόβου και σιγουριάς. Για τον Robert Graysmith ο Arthur Leigh Allen είναι ο Zodiac.

Από την άλλη έχοντας παρατηρήσει επί τόσες ώρες την εμμονικη συμπεριφορά και τον ψυχισμό του Robert Graysmith στο φινάλε ως θεατής δεν γίνεται να αποτινάξεις την σκέψη ότι αυτά τα “δύο” κομμάτια από τα συνολικά “δέκα” του παζλ που απέτυχε να συλλέξει ο ήρωας είναι προορισμένα να τον βασανίζουν και να τον προβληματιζουν μέχρι το τέλος της ζωής του.

Η, μακροχρόνια και κοπιαστική, έρευνα του Robert Graysmith αναζωπυρωσε το ενδιαφέρον των αρχών για την υπόθεση Zodiac. Ο φάκελος ξανάνοιξε όμως πλέον ήταν αργά…

Στις 26 Αυγούστου του 1992 ο Arthur Leigh Allen, ο βασικός ύποπτος πίσω από την δράση του Zodiac, πεθαίνει από καρδιακή προσβολή. Μαζί του χάνεται συμπτωματικά (?) και ο φονιάς. Ο Zodiac δεν επικοινώνησε ξανά με τα ΜΜΕ ή τις αρχές και δεν συνέβησαν νέα εγκλήματα που ταίριαζαν στην (αρκετά αόριστη) μεθοδολογία του. Και όμως ο “μύθος” του Zodiac δεν χάθηκε μαζί του. Ο serial killer επί δεκαετίες ολόκληρες συνδέθηκε, είτε άμεσα είτε έμμεσα, με μια σωρεία από λογοτεχνικά έργα και ταινίες. Στο τέλος ο φονιάς πέτυχε τον στόχο του να εξελιχθεί σε “διασημότητα, σύμβολο και μύθο”.

Λέγεται ότι στην τεχνη “δεν υπάρχει παρθενογενεση “. Να που το ίδιο ισχύει και για τους serial killers, που ειρωνικά αντιλαμβάνονται πολλές φορές τα εγκλήματα τους ως “τέχνη” . Ο Zodiac αποτέλεσε μια εξέλιξη του θρυλικού “Αντερογβαλτη Τζακ”, ένας φονιάς που επίσης επικοινωνούσε με την κοινή γνώμη μέσω επιστολών. Χάρη στα αποτρόπαια εγκλήματα του ο Τζακ όχι μόνο τρομοκρατησε ένα ολόκληρο έθνος αλλά εξελίχθηκε και σε “pop σύμβολο” της εποχής του. Μεταπηδήσε τόσο στην λογοτεχνία όσο και στο σινεμά.

Την ίδια ακριβώς πορεία χάραξε και ο Zodiac.

Στο ZODIAC ο David Fincher εξετάζει σφαιρικά τις εμμονές και τα κίνητρα ενός ρεπόρτερ, ενός μπάτσου και ενός ανερχόμενου συγγραφέα που ξεκινούν ταυτόχρονα μια έρευνα γύρω από έναν ψυχοπαθή φονιά. Τα αποτελέσματα των ερευνών τους δεν γίνονται ποτέ απόλυτα ξεκάθαρα ενώ και οι επιπτώσεις τους επάνω στις ζωές των τριών ηρώων διακρίνονται από μια διττοτητα. Κάποιοι απέτυχαν και ένας ίσως και “να τα κατάφερε”.

Ο Zodiac μπορεί να υπήρξε ένα ανεξήγητο Κακό που εμφανίστηκε και στην συνέχεια χάθηκε εντελώς ξαφνικά και από το πουθενά μέσα στην Αμερικανική κοινωνία όμως παράλληλα ποτέ του δεν ξεχάστηκε. Φρόντισαν για αυτό όλες οι ταινίες και τα βιβλία που στήθηκαν επάνω του και που μέχρι και σήμερα διατηρούν ζωντανό τον “μύθο” του.

Με το ZODIAC ο David Fincher φρόντισε να διατηρήσει ζωντανό και τον μύθο εκείνων των “κοινών θνητών” που μοχθησαν ώστε να βάλουν ένα “τέλος” στην εγκληματική δράση ενός ψυχοπαθή που φιλοδοξουσε να επιτύχει το στάτους μιας “θεότητας“. Το αν τα κίνητρα τους ήταν εγωιστικα ή ανιδιοτελή δεν έχει σημασία. Το φιλμ αυτό είναι μια κλινική μελέτη της δημοσιογραφικης και αστυνομικής έρευνας στα 60s. Μια εποχή όπου ένας μπάτσος ή ένας ρεπόρτερ έπρεπε πραγματικά να μοχθήσει στην προσπάθεια του να ανακάλυψει μια αλήθεια. Σήμερα πλέον τις περισσότερες φορές αρκεί μια επίσκεψη στο εγκληματολογικο εργαστήριο ή απλά να έχεις σύνδεση στο ίντερνετ.

Για να το επιτύχει αυτό ο σκηνοθέτης αφέθηκε στις δικές του εμμονές γύρω από τον Zodiac και λειτούργησε ως” ρεπόρτερ και ντετέκτιβ” ταυτόχρονα.

Αλλά αυτό το, πιο τεχνικό, σκέλος γύρω από την δημιουργία του ZODIAC θα το μελετήσουμε στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος μας.

To be Continued…