THRONE OF BLOOD : Οι Kurosawa και Mifune χορεύουν ανάμεσα στα βέλη.

by Αντρέι Κοτσεργκίν

‘Will it never be gone? The blood. I wash and wash, yet the blood remains – and the smell! Will my hands never again be clean ?’

Στο THRONE OF BLOOD , του 1957, ο Akira Kurosawa δεν μετέφερε απλά τον Macbeth του Γουίλιαμ Σαιξπήρ από το θεατρικό σανίδι επάνω στο κινηματογραφικό πανί αλλά παράλληλα ‘μετακόμισε‘ την σπουδαία και διαχρονική τραγωδία του Βρετανού ποιητή , σεναριογράφου και συγγραφέα από την μεσαιωνική Σκωτία στην φεουδαρχική Ιαπωνία….

Να όμως που παρά την αλλαγή του σκηνικού η τρέλα που κυριεύει έναν βασιλιά όχι μόνο δεν ξεθυμάνει αλλά αποδίδεται εδώ με περίσσια μαεστρία από έναν τιτάνα Toshiro Mifune.

Στον αντίποδα ο Kurosawa φροντίζει να κάνει ότι περνάει από το χέρι κατάνα και τις κάμερες του ώστε όχι μονάχα να τιμήσει την σπουδαία κληρονομιά της ιστορίας που έχει στα χέρια του αλλά και για να αναδείξει τα πάντοτε επίκαιρα μηνύματα και την θεματολογία της. Μηνύματα που ξεπερνούν τόσο την Σκωτία του Μεσαίωνα όσο και την Ιαπωνία επί εποχής Φεουδαρχίας.

Βλέπεις το THRONE OF BLOOD θεματολογικά διαπραγματεύεται το ύψιστο τίμημα που καλείται να πληρώσει ένας άνθρωπος όταν αποφασίζει να βάψει τα χέρια του με αθώο αίμα , επάνω στην δίψα του να διεκδικήσει έναν θρόνο εξουσίας…

‘This is a wicked world. To save yourself you often first must kill.’

Στο THRONE… o Akira Kurosawa αφηγείται την ιστορία δυο αντρών που ως σαμουράι διοικητές καταλήγουν να διαπρέψουν στην μάχη και να σώσουν το κάστρο τους από μια στρατιά επίδοξων κατακτητών.

Μετά την μάχη οι δυο σαμουράι πασχίζουν να βρουν τον δρόμο τους για κάστρο όμως κατά παράδοξο τρόπο καταλήγουν να χαθούν μέσα σε ένα δάσος που τα κατατόπια του τα γνωρίζουν καλύτερα από τους περισσότερους…

Καθώς αναζητούν το μονοπάτι της επιστροφής πέφτουν επάνω σε μια καλύβα. Εκεί συναντούν ένα ‘πνεύμα‘ που τους ξεστομίζει μια ‘προφητεία‘ :

Χάρη στην ανδρεία και τα κατορθώματα που επέδειξαν κατά την διάρκεια της μάχης οι δυο σαμουράι θα προαχθούν σε υψηλότερα αξιώματα. Ο πρώτος , ο Washizu, θα χρισθεί λόρδος του Δυτικού Φρουρίου. Ο δεύτερος , ο Miki , θα προαχθεί σε διοικητής του πρώτου φρουρίου.

Όμως η προφητεία του πνεύματος δεν σταματά εκεί :

Το πνεύμα λέει στον Washizu ότι κάποτε στο μέλλον θα εξελιχθεί στον απόλυτο άρχοντα του ανακτόρου του ‘Δάσους του Ιστού της Αράχνης’. Όμως παράλληλα προφητεύει ότι θα είναι ο γιος του Miki εκείνος που αργότερα θα τον διαδεχθεί στην εξουσία…

Στην συνέχεια το πνεύμα εξαφανίζεται και οι δυο άντρες αποδίδουν την παράξενη εμπειρία τους σε κάποιο ‘όνειρο‘. Φτάνοντας όμως στο ανάκτορο ο άρχοντας ανταμείβει τους δυο σαμουράι δίνοντας τους τα αξιώματα που ανέφερε η προφητεία !

Καθώς τα χρόνια περνούν τα μονοπάτια των δυο συμπολεμιστών και φίλων χωρίζουν όμως ο Washizu αδυνατεί να βγάλει από το μυαλό του το δεύτερο σκέλος της προφητείας που άκουσε…

 ‘Without ambition, man is not man.’

Ο Kurosawa ανέκαθεν έτρεφε τεράστια εκτίμηση και αγάπη για το Macbeth του Σαίξπηρ και μάλιστα σχεδίαζε να γυρίσει μια μεταφορά του κατευθείαν ύστερα από την επιτυχία του RASHOMON, της ταινίας με την οποία κατόρθωσε να ‘πετσοκόψει‘ τα σύνορα ανάμεσα σε ανατολή και δύση και να γίνει γνωστός στο Hollywood.

Μιας και εκείνη την περίοδο ο Orson Welles ετοίμαζε το δικό του Macbeth ο Ιάπωνας σκηνοθέτης αποφάσισε να κάνει υπομονή μερικά χρόνια και προχώρησε στην υλοποίηση άλλων οραμάτων του , χαρίζοντας μας έτσι εργάρες όπως είναι τα IKIRU, η μεταφορά του στον ‘Ηλίθιο‘ του Ντοστογιέφσκι και φυσικά οι ‘Επτά Σαμουράι‘ του !

Να όμως που το Macbeth μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια συνέχιζε να ‘στοιχειώνει‘ τον δημιουργό , σαν ένα πεισματάρικο ‘φάντασμα‘…

Και κάπως έτσι το 1956 ο Akira Kurosawa ξεκίνησε να γυρίζει την δική του εποχή επάνω στο Macbeth , με τίτλο THRONE OF BLOOD.

Ο σκηνοθέτης διατήρησε την κεντρική ιστορία και θεματολογία του Macbeth και την έντυσε με την στιλιστική αισθητική του κλασσικού και χορευτικού δράματος της Ιαπωνίας που είναι γνωστό ως Noh.

O Kurosawa ανέκαθεν προτιμούσε το Noh έναντι του, πιο διαδεδομένου, Kabuki δράματος και η αλήθεια είναι ότι το γεγονός πως το πρώτο εστίαζε περισσότερο στην κίνηση του σώματος και στην χρήση μασκών και ‘σατανικών πνευμάτων‘ εξυπηρετούσε καλύτερα το όραμα του σκηνοθέτη γύρω από το ύφος και την θεματολογία της ταινίας του.

Για να χτίσει το ‘κάστρο‘ της ιστορίας ο σκηνοθέτης και το συνεργείο του ‘σκαρφάλωσαν‘ μέχρι το όρος Fuji. Εκεί σε μια από τις πλαγιές του ο Kurosawa εντόπισε την ‘ιδανική‘ τοποθεσία όπου θα διαδραματίζονταν οι μάχες , οι προδοσίες , τα φονικά και οι τραγωδίες του THRONE OF BLOOD. Το στήσιμο των σκηνικών και της παραγωγής υπήρξε απίστευτα ζόρικο και απαιτητικό όμως για καλή τύχη του σκηνοθέτη κάπου εκεί κοντά βρισκόταν μια Αμερικάνικη βάση πεζοναυτών και οι φαντάροι προσφέρθηκαν να βάλουν ένα χεράκι !

Φυσικά για ακόμη μια φορά οι φυσικές τοποθεσίες και οι καιρικές συνθήκες παίζουν ενεργό αλλά και καθοριστικό ρόλο τόσο στο ύφος της ταινίας όσο και στην πλοκή της. Η ομίχλη , η βροχή , μέχρι και τα δέντρα έχουν τα δικά τους πράγματα να ‘πουν‘ εδώ τόσο στους ήρωες όσο και στον ίδιο τον θεατή.

Μπορεί το THRONE OF BLOOD να αποτέλεσε ένα ‘passion project’ του σκηνοθέτη (αν και ίσως αυτός ο όρος να είναι κάπως άκομψος από την μεριά μου καθώς σχεδόν σε όλες τις ταινίες του Kurosawa διακρίνεται το ‘πάθος’ του δημιουργού…) όμως η αλήθεια είναι ότι αρχικά ο Kurosawa σχεδίαζε να αναλάβει μονάχα χρέη παραγωγού και να αναθέσει την σκηνοθεσία σε κάποιον συνάδελφο του . Τελικά το στούντιο της Toho έθεσε βέτο , φοβούμενο ότι ένας άλλος σκηνοθέτης δεν θα μπορούσε να διαχειριστεί εξίσου αποτελεσματικά το τσουχτερό κόστος της παραγωγής, και έτσι ο Akira Kurosawa αποφάσισε να κάτσει ξανά στην καρέκλα του σκηνοθέτη.

Να που καμιά φορά η παρέμβαση ενός στούντιο μπορεί και να μην λειτουργεί σαν ‘χαρακίρι‘ για ένα φιλμ !

 ‘Listen, even the crow is saying: The throne is yours.’

Στο THRONE… o Kurosawa για ακόμη μια φορά συνεργάζεται με τον Toshiro Mifune και ο δεύτερος ανταμείβει την αφοσίωση του παραδίδοντας ίσως την πιο μεστή αλλά και σύνθετη ερμηνεία του.

Ο Mifune στο μεγαλύτερο κομμάτι του φιλμ αφήνει στην άκρη την σήμα κατατεθέν εκφραστικότητα και την υπερκινητικότητα του. Εδώ αντικρίζουμε έναν πραγματικά βλοσυρό και μονίμως σκεπτικό πρωταγωνιστή.

Ο Washizu αρχικά μας παρουσιάζεται σαν ένας σοβαρός και γενναίος σαμουράι. Όμως ύστερα από την ‘προφητεία‘ και την προαγωγή του μέσα του αρχίζει να εμφανίζεται ένα ‘σκοτάδι‘. Όσο περνάνε οι εποχές το σκοτάδι αυτό μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο και αρχίζει να τον κατατρώει με αμφιβολίες , φόβο αλλά και με απληστία. Το τελευταίο αυτό συναίσθημα εκφράζεται κυρίως μέσω της γυναίκας του, της Washizu Asaji , την οποία ενσαρκώνει η Isuzu Yamada χαρίζοντας μας μια πραγματικά τρομαχτική αλλά και συνάμα τραγική εκδοχή της Λαίδης Macbeth.

Η Washizu Asaji συνεχώς βάζει λόγια στον άντρα της. Είναι ουσιαστικά μια προσωποποίηση των παρορμήσεων που πασχίζει επί χρόνια να καταπνίξει μέσα του. Κατορθώνει να τον πείσει ότι η ‘προφητεία‘ δεν γίνεται να αμφισβητηθεί και ότι οφείλει να την εκπληρώσει ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βάψει τα χέρια του με αίμα. Παράλληλα όμως φροντίζει να του επισημάνει τον κίνδυνο πίσω από το τελευταίο σκέλος της προφητείας, δηλαδή εκείνο που έλεγε ότι ο γιος του παλιού φίλου και συμπολεμιστή του θα είναι εκείνος που θα διαδεχτεί τον Washizu στον θρόνο. Προφανώς και η γυναίκα αυτή δεν θα δεχτεί ένας ‘ξένος‘ να σφετεριστεί την εξουσία που ‘ανήκει‘ στον αγέννητο γιο της . Όπως κάθε επίδοξη δυναστεία έτσι και αυτή των Washizu το πρώτο πράγμα που κοιτά είναι πως θα εξασφαλίσει την επιβίωση και την ευημερία της στο πέρασμα των εποχών.

Και κάπως έτσι οι Kurosawa , o Mifune και το άξιο cast του THRONE OF BLOOD κατόρθωσαν να ‘υφάνουν‘ ένα σκηνικό που όντως φαντάζει με τον ιστό μιας αράχνης. Ένας ‘ιστός‘ γεμάτος πάθη , ένοχα μυστικά και επιθυμίες , όμως πάνω απ’όλα γεμάτος απληστία και εμμονή.

Ο Washizu του Toshiro Mifune θα υποκύψει σε όλα τα παραπάνω. Κατά συνέπεια θα χάσει πρώτα την τιμή του και στην συνέχεια την λογική του. Τα φαντάσματα εκείνων που πρόδωσε , αδίκησε και σκότωσε θα αρχίσουν να τον στοιχειώνουν κάτι που τον οδηγεί στον κίνδυνο της ‘πτώσης‘ .

Μια πτώση που δεν έχει να κάνει μονάχα με έναν αιματοβαμμένο θρόνο αλλά και με την ψυχολογική κατρακύλα ενός άντρα που προδίδει όλες του τις αξίες μπροστά στο ενδεχόμενο να αποκτήσει δύναμη και εξουσία…

Στο THRONE OF BLOOD ο Toshiro Mifune κάνει υπομονή μέχρι το φινάλε ώστε να μπορέσει επιτέλους να ξεδιπλώσει όλη του την υπερκινητικότητα και το ερμηνευτικό του πάθος.

Και η υπομονή που επέδειξε αποτελεί την ύψιστη ανταμοιβή απέναντι στον χαρακτήρα του και το φιλμ στο οποίο πρωταγωνιστεί.

Στο φινάλε του THRONE OF BLOOD ο Washizu ‘χορεύει‘ ανάμεσα σε έναν καταιγισμό από βέλη τα οποία προέρχονται από τις φαρέτρες των κάποτε ‘πιστών‘ αντρών του. Και όμως η προδοσία αυτή δεν θα έπρεπε να τον εκπλήσσει και τόσο καθώς στο παρελθόν και ο ίδιος υπήρξε ένας ‘πιστός‘ στρατιώτης…

Ο ‘χορός‘ του Mifune ανάμεσα στα βέλη που σφυρίζουν και που καρφώνονται είτε μερικά χιλιοστά δίπλα του είτε επάνω στο κορμί του είναι ο πλέον παρανοϊκός και φριχτός συμβολισμός της τιμωρίας που πέφτει επάνω σε έναν άντρα αφού εκείνος προδώσει όλες του τις αξίες και βάψει τα χέρια , και το κατάνα του, με αίμα αθώων. Η προδοσία είναι ένα φίδι που δαγκώνει την ίδια του την ουρά και αυτό ακριβώς συμβαίνει εδώ. Και όμως η πραγματική τιμωρία είχε επέλθει πολύ πιο πριν όταν τα ‘φαντάσματα‘ εκείνων που έπεσαν είτε από το χέρι είτε από τις διαταγές του Washizu άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους στο ίδιο του το τραπέζι….

Βέβαια αυτός ο, εμβληματικός για το σινεμά πλέον , ‘χορός ανάμεσα στα βέλη’ την δύναμη και την σκληρή ομορφιά του δεν την πιστώνει μονάχα στο εξαιρετικό Body Acting του Mifune καθώς ήταν ο σκηνοθέτης του εκείνος που φρόντισε ορισμένα από τα βέλη να είναι …αληθινά !

Ο Kurosawa είχε την ιδέα να επιστρατεύσει αληθινά βέλη και τοξότες ώστε να βγάλει μια γνήσια και ρεαλιστική έκφραση φόβου από τον πρωταγωνιστή του και η αλήθεια είναι ότι τα κατάφερε μαεστρικά. Οι στιγμές όπου ο Washizu κουνάει τα χέρια του σαν τρελός προς κάποια κατεύθυνση είναι η φυσική αντίδραση ενός έντρομου Mifune που δείχνει στους τοξότες την μεριά που πρέπει να ρίξουν τα βέλη τους!

Και ναι η επικίνδυνη και σαδιστική μέθοδος του σκηνοθέτη στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία μιας και οι εκφράσεις και οι κινήσεις του ηθοποιού του έγραψαν κινηματογραφική ιστορία και φαντάζουν σχεδόν αδύνατον να μπορέσει να τις ‘κοπιάρει‘ οποιοσδήποτε άλλος ηθοποιός. Και ναι προφανώς και τα ‘βέλη‘ που κατέληξαν επάνω στο κορμί του πρωταγωνιστή δεν ήταν αληθινά αλλά κάτι καλάμια μπαμπού. Και πάλι όμως ο Mifune δεν πήρε και τόσο ψύχραιμα το ‘κόσκινο‘ από το οποίο τον πέρασε ο σκηνοθέτης του σε αυτή την τρομερή σεκάνς.

Το THRONE OF BLOOD αποτέλεσε ίσως την στιγμή που άρχιζαν να μπαίνουν οι πρώτοι φραγμοί στην σχέση ανάμεσα στους Akira Kurosawa και Toshiro Mifune. Μια συνεργασία ετών που όχι μόνο μας χάρισε εργάρες αλλά ήταν και καθοριστική για την μετέπειτα εξέλιξη του παγκόσμιου σινεμά.

Βλέπεις χωρίς την παρουσία του Mifune στις ταινίες του Kurosawa δεν αποκλείεται να μην είχαμε απολαύσει ποτέ μας τον Clint Eastwood να ενσαρκώνει έναν εμβληματικό και ‘ανώνυμο‘ αντιήρωα στις δικές του σπουδαίες ταινίες…

Ο ‘δεσμός‘ ανάμεσα στους Kurosawa και Mifune άντεξε τελικά μέχρι το RED BEARD του 1965, όμως το πως ακριβώς ‘κόπηκε‘ αυτός ο δεσμός είναι ένα κεφάλαιο που δεσμεύομαι να το ανοίξουμε και να το αναλύσουμε κάποια άλλη φορά.

Επιστρέφοντας στο THRONE OF BLOOD , ο Akira Kurosawa είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι ο βασικός λόγος που αποφάσισε να μας δείξει την δική του οπτική επάνω στον Macbeth είναι επειδή ήταν πεπεισμένος ότι η Σκωτία του Μεσαίωνα και η Φεουδαρχική Ιαπωνία μοιράζονταν ακριβώς τα ίδια κοινωνικοπολιτικά προβλήματα. Ο σκηνοθέτης ήθελε μέσω της ταινίας του να περάσει τα βαριά και κρίσιμα μηνύματα του και στην Ιαπωνία των 50s.

Και να που φτάνουμε στο σήμερα…

Έχουν περάσει πάνω από εξήντα χρόνια από την πρεμιέρα του THRONE OF BLOOD και να που τόσο τα μηνύματα όσο και τα προβλήματα που έθιξε ο σκηνοθέτης του παραμένουν στο προσκήνιο .

Και όχι μονάχα εκείνο της Ιαπωνίας.

‘Men are vain and death is long, And pride dies first within the grave, For hair and nails are growing still, When face and fame are gone, Nothing in this world will save, Or measure up man’s actions here, Nor in the next – for there is none, This life must end in fear, Only evil may maintain, An afterlife for those who will, Who love this world – who have no son, To whom ambition calls, Even so – this false fame falls, Death will reign – man dies in vain.’

Η ‘προφητεία‘ του ‘πνεύματος‘ εξακολουθεί να βρίσκει την εφαρμογή της σε όλες τις άκρες του πλανήτη. Οι άντρες παραμένουν υπέρμετρα ματαιόδοξοι και βάζουν τις επιθυμίες τους επάνω από τις ζωές των συνανθρώπων τους. Και μέσα στην αιώνια μάχη των εγωισμών και των συμφερόντων αθώοι άντρες και γυναίκες θα εξακολουθούν να πεθαίνουν βίαια και μάταια.

Ίσως στο τέλος το μόνο που έχουμε να ελπίζουμε είναι ότι έστω και ελάχιστοι από τους ‘βασιλιάδες‘ μας , αργά ή γρήγορα, θα καταλήξουν να αντικρίσουν τα δικά τους ‘φαντάσματα‘ και πως οι γυναίκες ‘συνεργοί‘ τους δεν θα μπορέσουν να ξεπλύνουν το αίμα που λερώνει τα χέρια τους, όσο και αν πασχίσουν να το κάνουν.

Τουλάχιστον έτσι θα ξέρουμε ότι κάποτε μέσα τους υπήρξε μια αίσθηση τιμής , μια ανθρωπιά και ότι έχουν ακόμη την δυνατότητα να αισθάνονται τύψεις…